Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України
Аналізується стан природно-ресурсного потенціалу держави, обговорюються проблеми природокористування та забезпечення його ефективності, реформування системи охорони та відтворення природних ресурсів, питання відносин власності на природні ресурси, обліку такої власності, управління нею, плати за рес...
Збережено в:
| Дата: | 2006 |
|---|---|
| Автор: | |
| Формат: | Стаття |
| Мова: | Ukrainian |
| Опубліковано: |
Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України
2006
|
| Назва видання: | Наука та наукознавство |
| Теми: | |
| Онлайн доступ: | https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/49607 |
| Теги: |
Додати тег
Немає тегів, Будьте першим, хто поставить тег для цього запису!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Цитувати: | Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України / Б.М. Данилишин // Наука та наукознавство. — 2006. — № 3. — С. 94-100. — укр. |
Репозитарії
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
nasplib_isofts_kiev_ua-123456789-49607 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
nasplib_isofts_kiev_ua-123456789-496072025-02-23T20:18:33Z Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України Природно-экологический потенциал в стратегии устойчивого развития Украины Natural and Ecological Potential in the Sustained Development Strategy for Ukraine Данилишин, Б.М. Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку Аналізується стан природно-ресурсного потенціалу держави, обговорюються проблеми природокористування та забезпечення його ефективності, реформування системи охорони та відтворення природних ресурсів, питання відносин власності на природні ресурси, обліку такої власності, управління нею, плати за ресурси тощо. Анализируется состояние природно-ресурсного потенциала государства, обсуждаются проблемы природопользования и обеспечения его эффективности, реформирование системы охраны и воспроизводства природных ресурсов, вопросы отношений собственности на природные ресурсы, учета такой собственности, управления ею, платы за ресурсы и т.д. The analysis covers conditions of the natural and ecological potential of Ukraine, along with discussing problems of nature use in the context of efficient reforms of the system for protection and renewal of natural resources, of proprietorship on natural resources, accounting of this type of proprietorship, its managements, payment for resources etc. 2006 Article Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України / Б.М. Данилишин // Наука та наукознавство. — 2006. — № 3. — С. 94-100. — укр. 0374-3896 https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/49607 uk Наука та наукознавство application/pdf Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку |
| spellingShingle |
Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку Данилишин, Б.М. Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України Наука та наукознавство |
| description |
Аналізується стан природно-ресурсного потенціалу держави, обговорюються проблеми природокористування та забезпечення його ефективності, реформування системи охорони та відтворення природних ресурсів, питання відносин власності на природні ресурси, обліку такої власності, управління нею, плати за ресурси тощо. |
| format |
Article |
| author |
Данилишин, Б.М. |
| author_facet |
Данилишин, Б.М. |
| author_sort |
Данилишин, Б.М. |
| title |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України |
| title_short |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України |
| title_full |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України |
| title_fullStr |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України |
| title_full_unstemmed |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України |
| title_sort |
природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку україни |
| publisher |
Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України |
| publishDate |
2006 |
| topic_facet |
Перспективи розвитку окремих тематичних напрямів державної програми прогнозування науково-технологічного та інноваційного розвитку |
| url |
https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/49607 |
| citation_txt |
Природно-екологічний потенціал в стратегії сталого розвитку України / Б.М. Данилишин // Наука та наукознавство. — 2006. — № 3. — С. 94-100. — укр. |
| series |
Наука та наукознавство |
| work_keys_str_mv |
AT danilišinbm prirodnoekologíčnijpotencíalvstrategíístalogorozvitkuukraíni AT danilišinbm prirodnoékologičeskijpotencialvstrategiiustojčivogorazvitiâukrainy AT danilišinbm naturalandecologicalpotentialinthesustaineddevelopmentstrategyforukraine |
| first_indexed |
2025-11-25T03:40:30Z |
| last_indexed |
2025-11-25T03:40:30Z |
| _version_ |
1849732137536716800 |
| fulltext |
íèõ äæå ðåë åíåð㳿 ³ç äî äåð æàí íÿì
ïðè íöè ïî âèõ çà ñàä Çå ëå íî¿ êíè ãè
«ªâðî ïå é ñüêà ñòðà òåã³ÿ ñòàá³ëüíî¿,
êîí êó ðåí òîç äàò íî¿ òà áåç ïå÷ íî¿ åíåð ãå -
òè êè». Íà ð³âí³ 2030 ðîêó ðîç âè òîê
åíåð ãå òè÷ íèõ òåõ íî ëîã³é ç âè êî ðèñ òàí -
íÿì ÍÂÄÅ çà áåç ïå ÷èòü çàì³ùåí íÿ äî
60 ìëí. ò ó.ï., ùî ñêëà äà òè ìå äî 20%
ñó ìàð íî ãî ð³âíÿ ñïî æè âàí íÿ ïåð âèí -
íî¿ åíåð㳿 íà òîé ÷àñ.
2. Çà ãà ëîì ïðî ãíî çî âà íèé ð³âåíü ðîç -
âèò êó ÍÂÄÅ çà áåç ïå ÷èòü çíà÷ íèé åôåêò
ñêî ðî ÷åí íÿ âè êî ðèñ òàí íÿ òðà äèö³éíèõ
äæå ðåë åíåð㳿, âè êèä³â øê³äëè âèõ òà
ïàð íè êî âèõ ãàç³â. ³í â³äïîâ³äຠêðà ùèì
ïî êàç íè êàì, äî ñÿã íó òèì ó ñâ³òîâ³é ïðàê -
òèö³, ïðè íöè ïàì Çå ëå íî¿ êíè ãè ùîäî
ïåð ñïåê òèâ íî ãî ð³âíÿ åíåð ãå òè êè, çà ñíî -
âà íî¿ íà âè êî ðèñ òàíí³ ÍÂÄÅ, ó êðà¿ íàõ
— ÷ëå íàõ ªâðî ïå éñüêî ãî Ñî þ çó.
1. Energy Statistics Manual / International Energy Agency. — OECD; IEA, 2004. — 196 p.
2. Renewables Information (2003 Edition) / IEA Statistics, 2003. — 201 p. (http://www.iea.org).
3. Åíåð ãå òè÷ íà ñòðà òåã³ÿ Óêðà¿ íè íà ïåð³îä äî 2030 ðîêó (Ðîç ïî ðÿä æåí íÿ Êàá³íåòó ̳í³ñòð³â Óêðà¿ íè
â³ä 15 áå ðåç íÿ 2006 ð. ¹ 145-ð).
4. Renewables In Global Energy Supply. An IEA Fact Sheet / International Energy Agency, Nov. 2002. — 10 p.
Â.Ä. Áå ëî äåä
Âî çîá íîâ ëÿ å ìûå èñ òî÷ íè êè ýíåð ãèè â ýíåð ãå òè êå Óêðà è íû
Ïî êà çà íû âîç ìîæ íîñ òè ðàç íûõ âè äîâ íå òðà äè öè îí íûõ âîç îá íîâ ëÿ å ìûõ èñ òî÷ íè êîâ ýíåð ãèè, ïðî áëå ìû,
íà ïðàâ ëå íèÿ, ïðè îðè òå òû è ïåð ñïåê òè âû èõ èñ ïîëü çî âà íèÿ â ýíåð ãå òè êå Óêðà è íû.
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
Ïðè ðîä íî-åêî ëîã³÷íèé ïî òåíö³àë â ñòðà òå㳿
ñòà ëî ãî ðîç âèò êó Óêðà¿ íè
Àíàë³çóºòüñÿ ñòàí ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî òåíö³àëó äåð æà âè, îá ãî âî ðþ þòü ñÿ ïðî -
áëå ìè ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ òà çà áåç ïå ÷åí íÿ éîãî åôåê òèâ íîñò³, ðå ôîð ìó âàí íÿ ñèñ -
òå ìè îõî ðî íè òà â³äòâî ðåí íÿ ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â, ïè òàí íÿ â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ íà
ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè, îáë³êó òà êî¿ âëàñ íîñò³, óïðàâë³ííÿ íåþ, ïëà òè çà ðå ñóð ñè òîùî.
Ïðî öåñ äåð æà âîò âî ðåí íÿ â Óêðà¿í³ ÿê
ÿñ êðà âî ïðî äå ìî íñòðó âàâ ïî çè òèâí³
ôàê òî ðè ñóñï³ëüíî ãî ïî ñòó ïó, ÿêèé ³íø³
êðà¿ íè ïðî õî äè ëè íå îäíå äå ñÿ òèë³òòÿ,
òàê ³ âè ÿ âèâ êîì ïëåê ñè ïðî áëåì, êîòð³
äî âî äèòü ñÿ äî ëà òè ç âå ëè êè ìè òðóä íî -
ùà ìè. Îäíèì ç òà êèõ ñóòòºâî âè ðà æå íèõ
ïðî òèð³÷ º ðîçá³æíîñò³ ì³æ ìîæ ëè âîñ òÿ -
ìè åêî íîì³÷íî ãî ðîñ òó, ð³âíåì åêî -
ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè òà õà ðàê òå ðîì âè êî ðèñ -
òàí íÿ ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî òåíö³àëó.
Ó äà íèé ÷àñ ðå çîí íî çà äà ºòüñÿ ïè òàí íÿ:
ÿêèé òèï ðîç âèò êó ìè ìàºìî îá è ðà òè ³ ÿê
ðî çóì íî â íüî ìó ïîºäíà òè åêî íîì³÷í³,
ñîö³àëüí³ òà åêî ëîã³÷í³ ñêëà äîâ³. ³äïî -
â³äü íà öå ïè òàí íÿ âæå äàíî ñâ³òî âèì
ñï³âòî âà ðèñ òâîì íà êîí ôå ðåíö³¿ ÎÎÍ â
гî-äå-Æà íåé ðî, äå Óêðà¿ íà ó ÷èñë³
³íøèõ 178 êðà¿í ïî ñòà âè ëà ñâ³é ï³äïèñ
ï³ä äåê ëà ðàö³ºþ ùîäî îñíîâ íèõ ïðè -
íöèï³â ³ çà âäàíü ñòà ëî ãî ðîç âèò êó. Íà
þâ³ëåéí³é ñåñ³¿ Ãå íå ðàëü íî¿ àñàì áëå¿
ÎÎÍ â Éî ãàí íåñ áóðç³ óêð à¿íñüêà äå ëå -
ãàö³ÿ íà ÷îë³ ç Ïðå çè äåí òîì Óêðà¿ íè ï³ä -
òâåð äè ëà ïðàã íåí íÿ äî ñòà ëî ãî ðîç âèò -
êó, àëü òåð íà òè âè ÿêî ìó ñüî ãîäí³ íåìàº.
94 Science and Science of Science, 2006, ¹ 3
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
ÏÐÈÐÎÄÍÎ-ÅÊÎËÎò×ÍÈÉ ÏÎÒÅÍÖ²ÀË Â ÑÒÐÀÒÅò ̄ÑÒÀËÎÃÎ ÐÎÇÂÈÒÊÓ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
© Á.Ì. Äà íè ëè øèí, 2006
Ðà çîì ç òèì Óêðà¿ íà íà ëå æèòü äî êîëà
íå áà ãàòü îõ äåð æàâ ñâ³òó, äå ùå íà äåð -
æàâ íî ìó ð³âí³ íå ïðî äåê ëà ðî âàí³ îñ -
íîâí³ ïðè íöè ïè ñòà ëî ãî ðîç âèò êó òà é
ñàìå ïî íÿò òÿ ñòà ëî ãî ðîç âèò êó òðàê -
òóºòüñÿ ïî-ð³çíî ìó.
Çà ðîêè íå çà ëåæ íîñò³ â Óêðà¿í³ â
îñíîâ íî ìó ñôîð ìî âà íî äåð æàâ íó ïî -
ë³òèêó â ãà ëóç³ âè êî ðèñ òàí íÿ ³ îõî ðî íè
ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â, ñòâî ðå íî çà êî íî -
äàâ ÷ó òà íîð ìà òèâ íî-ìå òî äè÷ íó áàçó,
ðîç ðîá ëå íî ³ âïðî âàä æå íî åêî íîì³÷íèé
ìå õàí³çì ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ, ïðè é -
íÿ òî íèç êó â³äïîâ³äíèõ ïðî ãðàì, ñòâî -
ðå íî äåð æàâí³ îðãà íè ³ ñïåö³àë³çî âàí³
ï³äðîçä³ëè ó ñêëàä³ öåí òðàëü íèõ îðãàí³â
âè êî íàâ ÷î¿ âëà äè. ²ñíóº äî ñèòü ðîç âè -
íå íà ñèñ òå ìà ïðè ðî äî î õî ðîí íî ãî çà êî -
íî äà âñòâà òà îðãàí³çàö³éí³ ñòðóê òó ðè
äëÿ éîãî âïðî âàä æåí íÿ òà äîò ðè ìàí íÿ.
Ðà çîì ç òèì â äà íèé ÷àñ åêî ëîã³÷íà ñè -
òó àö³ÿ â Óêðà¿í³ áà ãà òî â ÷îìó çà ëå æà òè -
ìå â³ä ñòðà òå㳿 åêî íîì³÷íî ãî ðîç âèò êó,
ÿêó áó äóòü ðåàë³çî âó âà òè äåð æà âà ³ ñóñ -
ï³ëü ñòâî. Îð³ºíòàö³ÿ íà óñó íåí íÿ êðè çî -
âèõ ÿâèù, ïå ðåõ³ä äî åêî íîì³÷íî ãî çðîñ -
òàí íÿ ³ âõîä æåí íÿ Óêðà¿ íè äî ñâ³òî âî ãî
åêî íîì³÷íî ãî ïðî ñòî ðó, â ïåð øó ÷åð ãó
ðåàë³çàö³ÿ ïîë³òèêè ºâðî ³í òåã ðàö³¿, ïå -
ðå äáà ÷à þòü ðîç ðîá êó ³ çä³éñíåí íÿ àäåê -
âàò íî¿ íàö³îíàëü íî¿ åêî ëîã³÷íî¿ ïî -
ë³òèêè, ùî çà áåç ïå ÷óº åêî ëîã³÷íó áåç ïå -
êó äåð æà âè.
Ó öüî ìó êîí òåêñò³ ñë³ä àê öåí òó âà òè
óâà ãó íà íàéá³ëüø ïðî áëåì íèõ ïè òàí -
íÿõ, ÿê³ âèç íà ÷à þòü ñó ÷àñí³ òåí äåíö³¿
ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ òà íà é áëèæ÷³ çà -
âäàí íÿ óðÿ äó Óêðà¿ íè â ñôåð³ çà áåç ïå -
÷åí íÿ åôåê òèâ íî ãî âè êî ðèñ òàí íÿ ïðè -
ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïîòåíö³àëó äåðæàâè.
Ïî-ïåð øå. Íå äèâ ëÿ ÷èñü íà òå, ùî çà
ðîêè íå çà ëåæ íîñò³ â Óêðà¿í³ âäà ëî ñÿ
ñôîð ìó âà òè äîñ òàò íüî ïî òóæ íó íîð ìà -
òèâ íî-çà êî íî äàâ ÷ó îñíî âó åêî ëîã³÷íî¿
ïîë³òèêè, çà ðàç â êðà¿í³ ñêëà ëà ñÿ âêðàé
íå ðàö³îíàëü íà ñòðóê òó ðà ïðè ðî äî êî -
ðèñ òó âàí íÿ, ÿêà çó ìîâ ëþº ãîñ òðî òó çà -
áåç ïå ÷åí íÿ íå ò³ëüêè ïðî ìèñ ëî âî¿, òåõ -
íî ëîã³÷íî¿ òà åêî ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè, àëå ³
ïðî áëå ìè ðàö³îíàëü íî¿ òðàíñ ôîð ìàö³¿
ñòðóê òó ðè íà ðîä íî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà. Íè -
í³øíÿ ñòðóê òó ðà åêî íîì³êè â ö³ëîìó
íå å ôåê òèâ íà ³ åêî ëîã³÷íî íå áåç ïå÷ íà,
ùî ïî çíà ÷àºòüñÿ íà õà ðàê òåð³ âè êî ðèñ -
òàí íÿ ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â.
Ó äåð æàâ³ ïî äî ëà íî â îñíîâ íî ìó òåí -
äåíö³¿ ñè ðî âèí íî¿ òðàíñ ôîð ìàö³¿ íàö³î -
íàëü íî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà. Ðà çîì ç òèì ñïàä -
ùè íà ìè íó ëî ãî, ÿêà òÿæ³òèìå íàä íà ÿâ -
íîþ ñòðóê òó ðîþ ãîñ ïî äà ðñòâà ùå íà é -
ìåí øå 10—15 ðîê³â, ñòðóê òóðí³ õà ðàê òå -
ðèñ òè êè åêî íîì³êè Óêðà¿ íè ïî êà çó þòü ¿¿
ÿâíî âè ðà æå íó ñè ðî âèí íó ñïðÿ ìî âà -
í³ñòü, à ç óðà õó âàí íÿì ñòà íó ìà òåð³àëü íî-
òåõí³÷íî¿ áàçè âè ðîá íèö òâà — ñåðé îç íó
åêî ëîã³÷íó çà ãðî çó. Óêðà¿ íà âñå ùå çà ëè -
øàºòüñÿ ñè ðî âèí íî-îð³ºíòî âà íèì ñåã -
ìåí òîì ñâ³òî âî ãî ðèí êó, ñïåö³àë³çó þ ÷èñü
íà ïðè ñêî ðå íî ìó ðîç âèò êó ðå ñóð ñî äî -
áóâ íèõ ãàëóçåé.
Òà êèì ÷è íîì, âðà õî âó þ ÷è ìàé áóòí³
ºâðî³íòåã ðàö³éí³ îð³ºíòè ðè äåð æà âè òà
íå îáõ³äí³ñòü íà áëè æåí íÿ äî ñâ³òî âèõ
ñòàí äàðò³â åêî ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè, ìîâà ìàº
éòè ïðî ñòðóê òóð íó ìî äåðí³çàö³þ ñóñ -
ï³ëüíî ãî âè ðîá íèö òâà ç îð³ºíòàö³ºþ íà
ïðè ðî äîç áåð³ãà þ ÷ó ñêëà äî âó. Ó öüî ìó ìè
âáà ÷àºìî îäíå ³ç çà âäàíü ðåàë³çàö³¿ ñòðà -
òå㳿 åêî íîì³÷íî ãî ðîç âèò êó. Óïðàâë³ííÿ
íà ìàê ðîð³âí³ ñòðóê òóð íîþ ïå ðå áó äî âîþ
äîç âî ëèòü ñòâî ðè òè ìà òåð³àëü íó áàçó äëÿ
ìà ëî ãî ³ ñå ðåä íüî ãî ï³äïðèºìíèö òâà, ùî
âêðàé âàæ ëè âî ç ïî çèö³é óòâî ðåí íÿ ðèí -
êó åêî ëîã³÷íèõ ïî ñëóã.
ßê ïî êà çóº àíàë³ç çà ðóá³æíî ãî äî ñâ³äó,
çà ðà õó íîê ñòðóê òóð íî¿ ïå ðå áó äî âè ó ïðî -
ìèñ ëî âîñò³ ðîç âè íå íèõ êðà¿í áóëî çà áåç -
ïå ÷å íî äî 40% âñ³º¿ åêî íî쳿 ïà ëèâ íî-
åíåð ãå òè÷ íèõ ðå ñóðñ³â.
ßñêðà âèì ïðè êëà äîì íå ðàö³îíàëü -
íîñò³ ãîñ ïî äà ðþ âàí íÿ ñëó æèòü ñòàí ó
ñôåð³ åíåð ãîñ ïî æè âàí íÿ. Çà äà íè ìè
íà óêî âèõ äîñë³äæåíü, â äà íèé ÷àñ ó
ñîá³âàð òîñò³ ïðî ìèñ ëî âî¿ ïðî äóêö³¿ ÷àñ -
òêà âèò ðàò íà åíåðã³þ ñêëà äຠ25%, à ó
ñåê òîð³ åíåð ãå òè êè êîåô³ö³ºíò åíåð ãå -
òè÷ íèõ âèò ðàò äîð³âíþº ïî ëî âèí³ âñ³õ
ïðÿ ìèõ âèò ðàò, ïðè ÷î ìó ïðî áëå ìà
åíåð ãîñ ïî æè âàí íÿ ³ åíåðãîïîñòà÷àííÿ
ç ðîêó â ð³ê çàãîñòðþºòüñÿ.
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 3 95
ÏÐÈÐÎÄÍÎ-ÅÊÎËÎò×ÍÈÉ ÏÎÒÅÍÖ²ÀË Â ÑÒÐÀÒÅò¯ ÑÒÀËÎÃÎ ÐÎÇÂÈÒÊÓ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
Ðîç ðà õóí êè ïî êà çó þòü, ùî í³ÿêå åê -
ñòåí ñèâ íå íà ðî ùó âàí íÿ âè ðîá íèö òâà
åíåð ãî ðå ñóðñ³â ó íà é áëèæ÷³ 30 ðîê³â íå
çìî æå êîí êó ðó âà òè ç ìà òåð³àëî- ³ ðå ñóð -
ñîç áå ðå æåí íÿì, îñê³ëüêè êàï³òà ëîâ êëà -
äåí íÿ â ðå ñóð ñîç áåð³ãàþ÷³ òåõ íî ëî㳿
äà þòü á³ëüøèé åôåêò, í³æ ñòâî ðåí íÿ
íî âèõ ïî òóæ íîñ òåé ó ïà ëèâ íî-åíåð ãå -
òè÷ íî ìó ñåê òîð³. Òàê, ïðè ðàö³îíàëü íî -
ìó âè êî ðèñ òàíí³ åíåð ãî ðå ñóðñ³â Óêðà¿ -
íà ìîæå äâ³÷³ çá³ëüøè òè ñâ³é ÂÂÏ, îä -
íî ÷àñ íî çìåíøèâøè â 3—4 ðàçè âè ò ðà -
òè íà íàôòó ³ ãàç.
Ïðî åôåê òèâí³ñòü ïðè ðî äî êî ðèñ òó -
âàí íÿ ³ êî ëè âàí íÿ àí òðî ïî ãåí íî ãî òèñ -
êó íà äîâê³ëëÿ ìîæ íà ñó äè òè ç ôàê òè÷ -
íèõ ïî êàç íèê³â ðå ñóð ñîì³ñòêîñò³ ÂÂÏ.
Åíåð ãîì³ñòê³ñòü ÂÂÏ â Óêðà¿í³ â 9 ðàç³â
âèùà, í³æ ó êðà¿ íàõ ªâðî ïè, ³ º îäí³ºþ ç
íàéâèùèõ ó ñâ³ò³.
Ðà çîì ç òèì ñòà òèñ òè êà ñâ³ä÷èòü ïðî
çðèâ åêî ëîã³÷íî¿ ðå êî íñòðóêö³¿ íàö³î -
íàëü íî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà êðà¿ íè, ùî ï³ä -
òâåð äæóºòüñÿ çðîñ òàí íÿì ïè òî ìî ãî íà -
âàí òà æåí íÿ íà ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíèé ïî -
òåíö³àë. гçêî çíè çèâ ñÿ ïî êàç íèê òåõ í³÷ -
íî ãî îíîâ ëåí íÿ âè ðîá íèö òâà ³ åêî íî쳿
ïåð âèí íî¿ ñè ðî âè íè — âïðî âàä æåí íÿ
åíåð ãî- ³ ðå ñóð ñîç áåð³ãà þ ÷èõ òåõ íî ëîã³é:
çà îñòàíí³ ðîêè ÷àñ òêà ðå ñóð ñîç áåð³ãà þ -
÷èõ òåõ íî ëîã³é â ñòðóê òóð³ íî âèõ òåõ íî -
ëîã³é ñòà íî âèòü áëèçü êî 5%. Öå ìຠì³ñöå
íà ôîí³ ñïîâ³ëüíåí íÿ òåìï³â âè áóò òÿ
ô³çè÷ íî çíî øå íèõ ³ ìî ðàëü íî çà ñòàð³ëèõ
îñíîâ íèõ ôîíä³â, ïîã³ðøåí íÿ âè êî ðèñ -
òàí íÿ âòî ðèí íèõ ðå ñóðñ³â ³ â³äõîä³â âè -
ðîá íèö òâà, çá³ëüøåí íÿ îá ñÿã³â ¿õ íà ãðî -
ìàä æåí íÿ.
Ó äà íèé ÷àñ â Óê ðà¿í³ ñïîñò åð³ãàºòüñÿ
ïðè ñêî ðå íèé ïðî öåñ äå ãðà äàö³¿ îñ íîâ -
íèõ ôîíä³â ïðî ìè ñëî âîñò³ âíàñë³äîê êà -
òà ñò ðîô³÷íî ãî ñêî ðî ÷åí íÿ îá ñÿã³â êà ï i -
òà ëîâêë àä åíü (íà 77% â³äíîñ íî 1990 ðî -
êó). Äëÿ ïîð³âíÿí íÿ, îá ñÿ ãè êà ï³òà ëî -
âêë à ä åíü ó 2001—2005 ðð. â Óê ðà¿í³ â³ä -
ïî â³äà þòü ð³âíþ 2-¿ ïî ëî âè íè 50-õ ðîê³â
ìè íó ëî ãî ñòîð³÷÷ÿ, ñòâî ðè ëàñü ï³êîâà
ñè òó àö³ÿ, êîëè êðà¿ íà íå â çìîç³ â³äòâî -
ðè òè ñòðóêò óð ó îñ íîâ íèõ âè ðîá íè ÷èõ
ôîí ä³â, ÿêà çà áåç ïå ÷ó âà ëà åôåêò èâí å
ôóíê ö³îíó âàí íÿ âè ðîá íè ÷î ãî ïî òåí ö³à -
ëó äåð æà âè, çìåí øè òè íà âàí òà æåí íÿ íà
ïðè ðîä íî-ðå ñóðñ íèé ïî òåíö³àë.
Ó 1999—2005 ðð. íà ö³ë³ îõî ðî íè
äîâê³ëëÿ ³ ðàö³îíàë³çàö³¿ ïðè ðî äî êî ðèñ -
òó âàí íÿ îñâîºíî â 3 ðàçè ìåí øå êàï³òà -
ëîâ êëà äåíü, í³æ ó 1990 ðîö³, à â çà ãàëü -
íî ìó îá ñÿç³ êàï³òà ëîâ êëà äåíü â íà ðîä íå
ãîñ ïî äà ðñòâî ¿õ ÷àñòêà ñòàíîâèòü 2,3%.
Ïî-äðó ãå. ̳æíà ðîä íèé ñòà òóñ äåð æà -
âè â àñ ïåêò³ ¿¿ åêî ëîã³÷íî ãî ñòà íó ÿê çîíè
«åêî ëîã³÷íî ãî ëèõà», ùî çàêð³ïèâ ñÿ çà
Óêðà¿ íîþ, íå ñòâî ðþº äî äàò êî âî¿ ³íâåñ -
òèö³éíî¿ ïðè âàá ëè âîñò³. Êðà¿ íà ìຠíà é -
âèù³ â ªâðîï³ ïî êàç íè êè ðî çî ðà íîñò³
ñ³ëüñüêî ãîñ ïî äà ðñüêèõ óã³äü, âè êî ðèñ -
òàí íÿ ïð³ñíèõ ïî âåð õíå âèõ âîä íèõ ðå -
ñóðñ³â ³ âè ðóá êè ë³ñî âèõ ìà ñèâ³â. Êð³ì
òîãî, çà ãðîç ëè âèõ ìàñ øòàá³â íà áðà ëè çà -
áðóä íåí íÿ òà äåã ðà äàö³ÿ íà âêî ëèø íüî ãî
ïðè ðîä íî ãî ñå ðå äî âè ùà, îñîá ëè âî àò ìî -
ñ ôåð íî ãî ïîâ³òðÿ ó âå ëè êèõ ³ ñå ðåäí³õ
ì³ñòàõ òà ïðî ìèñ ëî âèõ öåí òðàõ, âî äîéì ³
´ðóíò³â. Äî ðå÷³, ðåã³îíè ç íàéá³ëüø íà -
ïðó æå íîþ òà ãîñ òðî êðè çî âîþ åêî -
ëîã³÷íîþ ñè òó àö³ºþ ìà þòü íà é âè ùó ãóñ -
òî òó íà ñå ëåí íÿ. Òà êè ìè ðåã³îíà ìè º íà -
ñàì ïå ðåä Äîí áàñ, Êðèâ áàñ, Õàðê³âñüêà,
Çà ïîð³çüêà ³ Äí³ïðî ïåò ðî âñüêà ïðî ìèñ -
ëî âî ðîç âè íóò³ àã ëî ìå ðàö³¿. Òóò íèí³ ïðî -
æè âຠïî íàä ÷âåðòü óñüî ãî íà ñå ëåí íÿ
Óêðà¿ íè, ³ âîíî çà çíຠâå ëè êî ãî íå ãà òèâ -
íî ãî âïëè âó òà ³íòîê ñè êàö³¿ ç áîêó íàä -
ì³ðíî çà áðóä íå íî ãî é îòðóºíîãî äîâ ê³ë -
ëÿ, îñîá ëè âî ïîâ³òðÿ, âîäè ³ ´ðóíò³â.
Ñàìå òîìó îäí³ºþ ç íàéá³ëüø ãîñ òðèõ
åêî ëîã³÷íèõ ïðî áëåì â Óêðà¿í³ çà ëè -
øàºòüñÿ ïðî áëå ìà ðå ôîð ìó âàí íÿ ñèñ òå -
ìè îõî ðî íè òà â³äòâî ðåí íÿ ïðè ðîä íèõ
ðåñóðñ³â.
Îäíèì ³ç ïð³îðè òåò íèõ íà ïðÿìê³â äåð -
æàâ íî¿ ïðè ðî äî î õî ðîí íî¿ ïîë³òèêè º
ïîä àëü øèé ïðî öåñ ³íòåã ðàö³¿ Óêðà¿ íè äî
ªÑ â ãà ëóç³ îõî ðî íè íà âêî ëèø íüî ãî ñå -
ðå äî âè ùà, ðàö³îíàëü íî ãî âè êî ðèñ òàí íÿ
ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â òà çà áåç ïå ÷åí íÿ åêî -
ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè, ùî ìຠçä³éñíþ âà òè ñÿ
øëÿ õîì ñòâî ðåí íÿ ãàð ìîí³çî âà íî¿ ç ºâ -
ðî ïå éñüêîþ ïðà âî âî¿, íîð ìà òèâ íî-ìå -
òî äè÷ íî¿ òà îðãàí³çàö³éíî¿ áàçè. Çàç íà ÷å -
96 Science and Science of Science, 2006, ¹ 3
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
íà áàçà ìຠâ³äïîâ³äàòè âè ìî ãàì íàö³î -
íàëü íî¿ òà çà ãàëü íîºâðî ïå éñüêî¿ åêî -
ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè.
Óðÿä êî îð äè íóº ñï³âðîá³òíèö òâî â
ðàì êàõ áëèçü êî 70 äâîñ òî ðîíí³õ ì³æíà -
ðîä íèõ óãîä òà äî ãî âîð³â ó ñôåð³ îõî ðî íè
äîâê³ëëÿ, ÿäåð íî¿ òà ðàä³àö³éíî¿ áåç ïå êè.
Óêðà¿ íà º ñòî ðî íîþ 26 ïðè ðî äî î õî ðîí -
íèõ êîí âåíö³é ãëî áàëü íî ãî òà ðåã³îíàëü -
íî ãî õà ðàê òå ðó, 4 ïðî òî êîë³â, 2 óãîä òà 2
ïî ïðà âîê äî êîí âåíö³é.
Îêð³ì òîãî, ïðî òÿ ãîì 2002 ðîêó Óê -
ðà¿ íà ïðè é íÿ ëà çà êî íè «Ïðî ïðèºäíàí -
íÿ äî Ðîò òåð äà ìñüêî¿ êîí âåíö³¿ ïðî
ïðî öå äó ðó ïî ïå ðåä íüî¿ îá´ðóí òî âà íî¿
çãî äè â³äíîñ íî îêðå ìèõ íå áåç ïå÷ íèõ
ðå ÷î âèí òà ïåñ òè öèä³â ó ì³æíà ðîäí³é
òîðã³âë³», «Ïðî ðà òèô³êàö³þ Êîí âåíö³¿
ïðî ñï³âðîá³òíèö òâî ç îõî ðî íè òà ñòà -
ëî ãî âè êî ðèñ òàí íÿ ð³êè Äó íàé», «Ïðî
ïðèºäíàí íÿ Óêðà¿ íè äî Êîí âåíö³¿
Îðãàí³çàö³¿ Îá’ºäíà íèõ Íàö³é ïðî áî -
ðîòü áó ç îïóñ òå ëþ âàí íÿì ó òà êèõ êðà¿ -
íàõ, ùî ïî òåð ïà þòü â³ä ïî ñó õè òà îïóñ -
òå ëþ âàí íÿ, îñîá ëè âî â Àôðèö³», «Ïðî
ïðèºäíàí íÿ Óêðà¿ íè äî Êàð òà õå íñüêî ãî
ïðî òî êî ëó ïðî á³îá åç ïå êó äî Êîí âåíö³¿
ïðî á³îëîã³÷íå ð³çíî ìàí³òòÿ», «Ïðî ðà -
òèô³êàö³þ Óãîäè ïðî çáåðåæåííÿ àôðî -
ºâðàç³éñüêèõ ì³ãðóþ÷èõ âîä íî-áî ëîò -
íèõ ïòàõ³â».
Àëå, íà æàëü, ³ñíóþ ÷à â Óê ðà¿í³ ñèñò åì à
êîí òðîë þ â ãà ëóç³ îõî ðî íè íàâ êî ëèø íüî -
ãî ïðè ðîä íî ãî ñå ðå äî âè ùà º íå äîñò àò í üî
îïå ðà òèâ íîþ òà åôåêò èâí îþ âíàñë³äîê
äóá ëþ âàí íÿ ôóíêö³é äåð æàâ íî ãî êîí -
òðîë þ íèç êîþ öåí òðàëüí èõ îð ãàí³â âè êî -
íàâ ÷î¿ âëà äè. Êð³ì òîãî, ðàäè âñ³õ ð³âí³â òà
ì³ñöåâ³ äåð æàâí³ àä ì³í³ñòðàö³¿ òà êîæ
íàä³ëåí³ ïðà âà ìè çä³é ñíþ âà òè äåð æàâ íèé
êîí òðîëü, àëå êå ð³âíè êè ì³ñöå âèõ îð ãàí³â
âëà äè íå íå ñóòü â³äïîâ³äàëü íîñò³ çà ïî ðó -
øåí íÿ âè ìîã ïðè ðî äî îõî ðîí íî ãî çà êî -
íî äàâ ñò âà.
Íå äîë³êè ÷èí íî ãî çà êî íî äà âñòâà ðàç îì
ç â³äñóòí³ñòþ ÷³òêî ãî ðîç ìå æó âàí íÿ
ôóíê ö³é ³ êî îð äè íàö³¿ ä³ÿëü íîñò³ ì³æ
ð³çíè ìè ñïåö³àëü íî óïîâ íî âà æå íè ìè îð -
ãà íà ìè óñêëàä íþ þòü êîí òðîëü çà âè êî -
íàí íÿì âè ìîã ïðè ðî äî î õî ðîí íî ãî çà êî -
íî äà âñòâà ³ ïî ðîä æó þòü ÷èñ ëåíí³ ïî ðó -
øåí íÿ.
Ïî-òðåòº. Ñòî ñîâ íî âè êî íàí íÿ âè ìîã
÷èí íî ãî çà êî íî äà âñòâà âêðàé âàæ ëè âèì
º ïè òàí íÿ â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîä -
í³ ðå ñóð ñè. Ñüî ãîäí³ ìà þòü áóòè çì³íåí³
é ï³äõî äè äî îðãàí³çàö³¿ óïðàâë³ííÿ òà âè -
êî ðèñ òàí íÿ ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî -
òåíö³àëó. Ìà þòü áóòè ñôîð ìî âàí³ â³äïî -
â³äíî äî âè ìîã ñüî ãî äåí íÿ â³äïîâ³äí³
îðãà íè óïðàâë³ííÿ â ñôåð³ ïðè ðîä íî-ðå -
ñóð ñíèõ â³äíî ñèí òà åêî ëîã³÷íî¿ áåç ïå êè.
Ñüî ãîäí³øíº Ì³í³ñòå ðñòâî åêî ëî㳿 òà
Äåð æêîì³òåò ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â ìà þòü
çà é ìà òè ñÿ íå ò³ëüêè çâ’ÿç êà ìè ç åêî -
ëîã³÷íîþ ãðî ìàäñüê³ñòþ, àëå é ðåí òíîþ
ïîë³òè êîþ, ÿêà âèï ëè âຠç ïî çèö³é ðå -
ñóð ñî êî ðèñ òó âàí íÿ. Ó íà é áëèæ ÷èé ÷àñ
ìè ìàºìî ïðèä³ëèòè çíà÷ íó óâà ãó ïè òàí -
íÿì âäîñ êî íà ëåí íÿ ñèñ òå ìè óïðàâë³ííÿ
â ö³é ñôåð³. Åôåê òèâ íå âè êî ðèñ òàí íÿ
ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî òåíö³àëó òà ðå -
ñóð ñîç áå ðå æåí íÿ — îäèí ç ãî ëîâ íèõ ÷èí -
íèê³â åêî íîì³÷íî ãî çðîñ òàí íÿ Óêðà¿ íè
íà íà é áëèæ÷³ 10 ðîê³â. Öå, çîê ðå ìà,
â³äçíà ÷àºòüñÿ ³ â ïî ñëàíí³ Ïðå çè äåí òà
Óêðà¿ íè äî Âåð õîâ íî¿ Ðàäè Óêðà¿ íè.
Ñàìå ÷å ðåç ðàö³îíàëü íå ðå ñóð ñîñ ïî æè -
âàí íÿ ìîæ íà äî ìîã òè ñÿ ôîð ìó âàí íÿ
åôåê òèâ íî¿ ñèñ òå ìè ðåí òíèõ â³äíî ñèí,
ñòâî ðåí íÿ ô³íà íñî âî¿ ³ òåõí³÷íî¿ áàçè íà -
óêîì³ñòêèõ ãà ëó çåé åêî íîì³êè, ðîç âè òîê
âè ðîá íèö òâà âëàñ íî¿ âè ñî êî òåõ íî ëî -
ã³÷íî¿ ïðî äóêö³¿ ³ òî âàð³â øè ðî êî ãî âæèò -
êó. Öå äîç âî ëèòü â³äìî âè òè ñÿ â³ä ñèì -
âîë³÷íî ãî îïî äàò êó âàí íÿ âè êî ðèñ òàí íÿ
ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî òåíö³àëó.
Íå îáõ³äíî âäîñ êî íà ëè òè ìå õàí³çì
ïëàò íîñò³ çà ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè, çà áåç ïå -
÷è òè éîãî â³äïîâ³äí³ñòü ðå àëüí³é ¿õ âàð -
òîñò³. ijþ÷³ ïëà òåæ³ â á³ëüøîñò³ âè -
ïàäê³â íå â³äïîâ³äà þòü ðåí òíî ìó äî õî -
äó, ÿêèé ìîæå çà áåç ïå ÷è òè ïðè ðîä -
íî-ðå ñóð ñíèé ïîòåíö³àë.
³äíî ñè íè âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³ ðå -
ñóð ñè òà îá’ºêòè, âèç íà ÷åí³ Êîí ñòè -
òóö³ºþ Óêðà¿ íè, ïî â’ÿ çàí³ ç ñèñ òå ìîþ
óïðàâë³ííÿ ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿì ³ ìà -
þòü çíà ÷åí íÿ ç ïî ãëÿ äó âè íèê íåí íÿ åêî -
ëî ãî-åêî íîì³÷íèõ ïðî áëåì. ͳâå ëþ âà òè
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 3 97
ÏÐÈÐÎÄÍÎ-ÅÊÎËÎò×ÍÈÉ ÏÎÒÅÍÖ²ÀË Â ÑÒÐÀÒÅò¯ ÑÒÀËÎÃÎ ÐÎÇÂÈÒÊÓ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
ïðî òèð³÷÷ÿ ì³æ åêî ëî㳺þ é åêî íîì³êîþ
ìîæ íà íà ï³äñòàâ³ ïî ñòó ïî âî¿ òðàíñ ôîð -
ìàö³¿ çà ãàëü íî¿ äåð æàâ íî¿ âëàñ íîñò³ íà
ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè ³ â³äïîâ³äíî ãî ðå ôîð -
ìó âàí íÿ ñèñ òå ìè óïðàâë³ííÿ ðå ñóð ñî êî -
ðèñ òó âàí íÿì, âèð³øåí íÿ ïðî áëåì åôåê -
òèâ íî ãî âè êî ðèñ òàí íÿ ïðè ðîä íî-ðå ñóð -
ñíî ãî ïî òåíö³àëó êðà¿ íè ³ äå ÿ êèõ àê òèâ³â,
ÿê³ çíà õî äÿòü ñÿ â äåð æàâí³é ÷è â çìi -
øàí³é âëàñ íîñò³. ׳ëüíå ì³ñöå òóò çà é ìàº
ïè òàí íÿ ïðî çåì ëþ, ÿêó ïîòð³áíî ðîç ãëÿ -
äà òè íå ò³ëüêè ÿê äæå ðå ëî ïî ïîâ íåí íÿ
äåð æàâ íî¿ êàç íè, àëå é ÿê ÷èííèê çáå ðå -
æåí íÿ Óêðà¿ íè ÿê ñà ìîñò³éíî¿ ãå î ïî -
ë³òè÷ íî¿ îäèíèö³.
Ñó ÷àñí³ åêî ëîã³÷í³ ïðî áëå ìè âè íèê ëè
â òîìó ÷èñë³ é ÷å ðåç íå õòó âàí íÿ ðîë ëþ
òå ðè òîð³àëü íèõ îðãàí³â äåð æàâ íî¿ âëà äè ³
îðãàí³â ì³ñöå âî ãî ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ, ìî -
íî ïîëü íèé ï³äõ³ä â³äîìñòâ äî âè êî ðèñ -
òàí íÿ áà ãàòñòâ ïðè ðî äè, ³ãíî ðó âàí íÿ
îö³íêè ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â ó ñèñ òåì³
íàö³îíàëü íî ãî áà ãà òñòâà äåð æà âè, à òà -
êîæ ìîæ ëè âîñ òåé ôîð ìó âàí íÿ ñèñ òå ìè
îïî äàò êó âàí íÿ ç óðà õó âàí íÿì ðå àëü íèõ
ñóì ðåí òè, ùî òðè âຠ³ çà ðàç. Äî öüî ãî
÷àñó ðå ñóð ñíà ðåí òà ðîç ïî ðî øóºòüñÿ ïî
ð³çíèõ ãà ëó çÿõ ³ áþä æå òàõ ³ ïðè âëàñ -
íþºòüñÿ ïî ñå ðåä íè êà ìè. Äëÿ òîãî, ùîá
äåð æà âà ìîã ëà ðå àëü íî çä³éñíþ âà òè ïðà -
âà âëàñ íè êà, ó òîìó ÷èñë³ âñòà íîâ ëåí íÿ ³
ñòÿ ãó âàí íÿ ïëà òè çà êî ðèñ òó âàí íÿ ïðè -
ðîä íè ìè ðå ñóð ñà ìè (øëÿ õîì ¿õ åêî -
íîì³÷íî¿ îö³íêè íà ï³äñòàâ³ ðå àëü íèõ
ðèí êî âèõ ö³í íà ðå ñóð ñè), ïîòð³áíî ðå -
ôîð ìó âà òè ñòðóê òó ðó äåð æàâ íèõ îðãàí³â ³
¿õ ôóíêö³¿. Õî ÷åòü ñÿ â³äçíà ÷è òè, ùî â çà -
ãàëüí³é âàð òîñò³ íàö³îíàëü íî ãî áà ãà òñòâà
äåð æà âè ïðè ðîä íèé êàï³òàë ñòà íî âèòü
á³ëÿ 54%, à ôàê òè÷ íà ðåí òà ç íèõ â ñêëàä³
äî õîä íî¿ ÷àñ òè íè äåð æàâ íî ãî áþä æå òó
êî ëè âàºòüñÿ â³ä 8 äî 12%. Ñóòòºâå çá³ëü -
øåí íÿ ðåí òè ñòâî ðèòü ìîæ ëè âîñò³ ôîð -
ìó âàí íÿ íî âî¿ ðåí òíî¿ ñèñ òå ìè îïî äàò -
êó âàí íÿ, çìåí øåí íÿ ³íøèõ âèä³â ïîä àò -
ê³â, â ïåð øó ÷åð ãó ÏÄÂ, ùî ìîæå ñòà òè
ïî øòîâ õîì äëÿ ðîç âèò êó ðå àëü íî ãî ñåê -
òî ðó åêî íîì³êè.
Âñ³ êðà¿ íè ó ñâ³ò³ áó äó þòü ïîë³òèêó
ì³ñöå âî ãî ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ, âè õî äÿ ÷è ç
òîãî, ùî çåì ëÿ òà ³íø³ îá’ºêòè íå ðó õî -
ìîñò³ º ì³ñöå âè ìè åêî íîì³÷íè ìè ðå ñóð -
ñà ìè. Çåì ëÿ º ãî ëîâ íîþ ìà òåð³àëü íî-
ô³íà íñî âîþ áà çîþ ì³ñöå âî ãî ñà ìîâ ðÿ -
äó âàí íÿ. Ðà çîì ç òèì â Óêðà¿í³ òå ðè òî -
ð³àëüí³ ãðî ìà äè âòðà ÷à þòü êîø òè ÷å ðåç
íå äîñ òàòí³é ð³âåíü âî ëîä³ííÿ öèìè
çåì ëÿ ìè, à ñàìå âíàñë³äîê ñëàá êîñò³ íà -
ïîâ íþ âàí íÿ ì³ñöå âèõ áþä æåò³â â³ä ïëà -
òè çà çåì ëþ (îðåí äíà ïëà òà, ïîä à òîê íà
çåì ëþ òà ³í.), â³äñóò íîñò³ ïðà âî âèõ
íîðì òà ìå õàí³çì³â ùîäî ñòÿã íåí íÿ ïî -
ä àò êó íà íå ðó õîì³ñòü, íàä õîä æåíü â³ä
çáî ð³â çà äîãîâîðè êóï³âë³-ïðîäàæó íå -
ðó õî ìîñò³ òà çåìåëüíèõ ä³ëÿíîê òîùî.
Êð³ì òîãî, â³äñóòí³ñòü ðèí êó çåìë³ ïå -
ðå øêîä æຠðîç âèò êó åêî íîì³÷íî¿ ñèñ òå -
ìè íà ðåã³îíàëü íî ìó òà ì³ñöå âî ìó ð³âíÿõ.
Çåì ëÿ, ùî ïå ðå áó âຠó âëàñ íîñò³ òå ðè -
òîð³àëü íèõ ãðî ìàä, ïî âèí íà ñòà òè åêî -
íîì³÷íèì àê òè âîì. Îñíîâ íîþ òåí äåí -
ö³ºþ ìຠáóòè çðîñ òàí íÿ ïè òî ìî¿ âàãè
íàä õîä æåíü â³ä ïëà òè çà çåì ëþ â ñòðóê -
òóð³ çà ãàëü íèõ íàä õîä æåíü äî ì³ñ öå âèõ
áþä æåò³â. Ñë³ä àê òèâ³çó âà òè ä³ÿëü í³ñòü
îðãàí³â ì³ñöå âî ãî ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ ùîäî
çà ïðî âàä æåí íÿ ³ ðîç âèò êó ðèí êó çåìë³. Ç
ðîç âèò êîì ðèí êó çåìë³ çíèê íå äèñ ïðî -
ïîðö³ÿ â ö³íàõ íà çå ìåëüí³ ä³ëÿí êè, âè -
ð³âíÿºòüñÿ îðåí äíà ïëà òà, çá³ëüøàòü ñÿ
íàä õîä æåí íÿ äî ì³ñöå âèõ áþä æåò³â.
Ó äà íèé ÷àñ ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè é îá’ºê òè
â îñ íîâ íî ìó (çà âè íÿò êîì çå ìåëü íèõ) íå
âè çíà ÷åí³ ÿê îá’ºêòè âëàñ íîñò³; åêî -
íîì³÷íèé çì³ñò äåð æàâ íî¿ âëàñ íîñò³ íà
ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè äå ôîð ìî âà íèé, âè äî -
áó òîê á³ëüøîñò³ ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â äëÿ
äåð æà âè çáèò êî âèé, ³íø³ äà þòü çíà÷ íî
ìåí øèé ïðè áó òîê, í³æ òîé, ùî â³ä -
ïîâ³äຠ¿õ åêî íîì³÷í³é îö³íö³. Òà êèì ÷è -
íîì, ôàêò è÷í î ô³íàí ñî âèé åêâ³âà ëåíò
âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè çíà÷ íîþ
ì³ðîþ ïðè âëàñ íþ þòü ¿õ êî ðè ñòó âà÷³
øëÿ õîì àï ðîïð³àö³¿ ðåí òè. Ó á³ëüøîñò³
âè ïàäê³â çà êî íî äàâ ñò âî, ùî ñòî ñóºòüñÿ
â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè,
íå âçàºìî ïîâ’ÿçàíå ì³æ ñî áîþ. ª ñåð -
éîçí³ ïðî òèð³÷÷ÿ ÿê ì³æ çà êî íà ìè, ùî
ñòî ñó þ òü ñÿ ð³çíèõ ðå ñóðñ³â, òàê ³ âñå ðå -
äèí³ îê ðå ìèõ çà êî íî äàâ ÷èõ àêò³â, ÿê³ íå
98 Science and Science of Science, 2006, ¹ 3
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
ôîð ìó þòü ìå õàí³çìè ðîç ìå æó âàí íÿ
ôîðì âëàñ íîñò³ òà àäå ê âàò íî ãî ðîç ïîä³ëó
ïîâ íî âà æåíü ì³æ ð³âíÿ ìè äåð æàâ íî¿ âëà -
äè ³ ì³ñöå âî ãî ñà ìî âðÿ äó âàí íÿ, íå ì³ñ -
òÿòü ÷³òêèõ îá´ðóí òî âà íèõ êðè òåð³¿â,
ïðèí öè ï³â ïîä³ëó ïðàâ âëàñ íîñò³ ³ ïîâ íî -
âà æåíü ïî óïðàâë³ííþ íåþ.
ϳäãî òîâ ëåí³ â ³íòå ðå ñàõ ðå ñóð ñíèõ
â³äîìñòâ, ùî çä³éñíþ þòü íàéá³ëüøèé
îá ñÿã ôóíêö³é, ïî â’ÿ çà íèõ ³ç ðîç ïî ðÿä -
æåí íÿì ïðè ðîä íè ìè ðå ñóð ñà ìè, ö³ çà êî -
íî äàâ÷³ àêòè îïè ðà þòü ñÿ íà îïèñ ðîç ïî -
ðÿä ÷èõ ôóíêö³é äåð æàâ íèõ îðãàí³â. Ïðè
öüî ìó ³ñíó âàí íÿ â³äïîâ³ä íèõ ñòðóê òóð
îá´ðóí òî âóºòüñÿ òà êèì ÷è íîì, ùî â³äíå -
ñåí íÿ âëàñ íîñò³ äî äåð æàâ íî ãî ð³âíÿ âèç -
íà ÷àºòüñÿ íå ñò³ëüêè åêî íîì³÷íè ìè êðè -
òåð³ÿìè, ñê³ëüêè íå îáõ³äí³ñòþ â³äòâî ðåí -
íÿ çà çíà ÷å íèõ ñòðóê òóð. Ó òîé æå ÷àñ íà é -
âàæ ëèâ³øîìó — åêî íîì³÷íî ìó — àñ ïåê òó
ïðèä³ëÿ ºòüñÿ âêðàé ìàëî óâà ãè, ùî ïî ÿñ -
íþºòü ñÿ ÿê ñôîð ìî âà íîþ òðà äèö³ºþ, òàê
é ³íòå ðå ñà ìè êîæ íî ãî ç ðå ñóð ñíèõ
â³äîìñòâ, êîòð³ íå çà âæäè çá³ãà þòü ñÿ ³ç
çà ãàëü íî äåð æàâ íè ìè. Öüî ãî ìîæ íà
óíèê íó òè çà ðà õó íîê ³íñòè òóö³éíèõ
òðàíñ ôîð ìàö³é ñèñ òå ìè ðå ãó ëþ âàí íÿ ðå -
ñóð ñî- ³ ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ øëÿ õîì
ñòâî ðåí íÿ ñïåö³àëü íî ãî îðãà íó ç êëþ ÷î -
âè ìè ôóíêö³ÿìè ðåºñòðàö³¿ â³äíî ñèí
âëàñ íèê³â äåð æàâ íèõ ïðè ðîä íèõ ðå -
ñóðñ³â. Äó ìàþ, ïðè ðîç ðîáö³ ïðî ãðà ìè
ä³ÿëü íîñò³ íî âî ãî óðÿ äó ö³ ïè òàí íÿ áó -
äóòü îá îâ’ÿç êî âî âðàõîâàí³.
Íà íà é áëèæ ÷ó ïåð ñïåê òè âó ìè ñòà âè -
ìî îñíîâ íèì çà âäàí íÿì ôîð ìó âàí íÿ
êîí öåï òó àëü íèõ íà ïðÿì³â âèð³øåí íÿ
ïðî áëåì âëàñ íîñò³. Ç óðà õó âàí íÿì ïî -
ëî æåíü Êîí ñòè òóö³¿ Óêðà¿ íè, ðå çóëü -
òàò³â àíàë³çó â³ò÷èç íÿ íî ãî ³ çà ðóá³æíî ãî
çà êî íî äà âñòâà, ³ñíó þ ÷î¿ ïðàê òè êè ó
ñôåð³ â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³
ðå ñóð ñè, à òà êîæ ³íôîð ìàö³¿ ïðî ðîç -
ïîä³ë ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â íà òå ðè òîð³¿
Óêðà¿ íè ìîæ íà âèç íà ÷è òè îñíîâí³
íàïðÿìêè âèð³øåííÿ ïðîáëåì îáë³êó
âëàñíîñò³:
1. Íàé âàæ ëèâ³øîþ óìî âîþ çà áåç ïå -
÷åí íÿ ñòà ëî ãî åêî íîì³÷íî ãî çðîñ òàí íÿ,
ïî ïå ðåä æåí íÿ âè íèê íåí íÿ åêî ëîã³÷íèõ
ïðî áëåì º âè îê ðåì ëåí íÿ ïðî áëåì
ðåºñòðàö³¿ ³ ðèí êó âëàñ íîñò³ òà ïðî áëåì
óïðàâë³ííÿ ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿì, ùî
âèïëèâàþòü ³ç íèõ.
2. Âèð³øåí íÿ çà âäàíü çà êî íî äàâ ÷î ãî
çàêð³ïëåí íÿ â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ íà ïðè -
ðîäí³ ðå ñóð ñè ïî â’ÿ çà íå ç ïå ðå áó äî âîþ
ñèñ òå ìè êà äàñòð³â ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â,
ââå äåí íÿì ºäè íî ãî îáë³êó ïðè ðîä íèõ
ðå ñóðñ³â (îá’ºêò³â) ³ ñòâî ðåí íÿì ðåã³î -
íàëü íèõ êà äàñòð³â ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â.
Ðå ôîð ìó âàí íÿ â³äíî ñèí âëàñ íîñò³ ïî -
ëÿ ãຠíå ñò³ëüêè â çà áåç ïå ÷åíí³ ìíî æè -
íè ôîðì âëàñ íîñò³ ÷è ¿¿ ðîç ïîä³ëó, à â
ñòâî ðåíí³ óìîâ äëÿ íàéá³ëüø åôåê òèâ -
íî ãî ðå ãó ëþ âàí íÿ ðå ñóð ñî êî ðèñ òó âàí -
íÿ. Äëÿ öüî ãî ïðè ðîäí³ îá’ºêòè, ç îä íî -
ãî áîêó, íå îáõ³äíî âè îê ðå ìè òè, ³äåí -
òèô³êó âà òè ÿê îá’ºêòè âëàñ íîñò³, à ç
³íøî ãî, âèç íà ÷è òè ñóá’ºêòè âëàñ íîñò³.
Ïðè öüî ìó îñíîâ íèé ñóá’ºêò âëàñ íîñò³
íà ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè — äåð æà âà — â
îñîá³ îðãàí³â äåð æàâ íî¿ âëà äè ïî âèí íà
áóòè íàä³ëåíà ïðà âà ìè, ùî çà áåç ïå ÷ó -
þòü åôåê òèâ íå çä³éñíåí íÿ ¿õ ïî âíî âà -
æåíü. Ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè â³äïîâ³äíî äî
çà êî íî äàâ ÷î çàêð³ïëå íî¿ ïðî öå äó ðè
ïîòð³áíî ïå ðå äà âà òè â êî ðèñ òó âàí íÿ
êîíêóðóþ÷èì ñóá’ºêòàì âëàñíîñò³,
âèõîäÿ÷è ç åêîíîì³÷íèõ, åêîëîã³÷íèõ ³
ñîö³àëüíî-ïîë³òè÷íèõ îáìåæåíü òà
ð³âíÿ îðåíäíî¿ ïëàòè.
3. Ó çà êî íî äàâñòâ³ ùîäî ðå ãó ëþ âàí íÿ
ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ ïîòð³áíî çà êð³ïè -
òè ïðà âà ³ â³äïîâ³äàëüí³ñòü íå ò³ëüêè þðè -
äè÷ íèõ, ô³çè÷ íèõ âëàñ íèê³â ³ êî ðèñ òó -
âà÷³â, àëå é äåð æàâ íèõ îðãàí³â — êî ðèñ -
òó âà÷³â ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â.  åêî -
íîì³÷íî ìó â³äíî øåíí³ ïî âèí íà áóòè
âñòà íîâ ëå íà ïëà òà, ÿêà â³äïîâ³äຠðèí -
êîâ³é âàð òîñò³ íåâ³äíîâ ëþ âà íèõ ðå ñóðñ³â
é âèò ðà òàì íà â³äòâî ðåí íÿ â³äíîâ ëþ âà -
íî ãî ïðè ðîä íî ãî ðå ñóð ñó. Ïðà âî âëàñ -
íîñò³ íà ïðè ðîäí³ îá’ºêòè ïî âèí íî òà êîæ
ïå ðå äáà ÷à òè îá ìå æåí íÿ ñòî ñîâ íî íå ãà -
òèâ íî ãî âïëè âó ðå ñóð ñî êî ðèñ òó âàí íÿ íà
ëþ äè íó, ìàé íî, ïðè ðîäí³ îá’ºêòè.
4. Íå îáõ³äíî ðîç ðî áè òè ³ ïðè é íÿ òè
çà êîí «Ïðî âëàñí³ñòü íà ïðè ðîäí³ ðå -
ñóð ñè», ÿêèé ìຠâèç íà ÷è òè ìå õàí³çìè
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 3 99
ÏÐÈÐÎÄÍÎ-ÅÊÎËÎò×ÍÈÉ ÏÎÒÅÍÖ²ÀË Â ÑÒÐÀÒÅò¯ ÑÒÀËÎÃÎ ÐÎÇÂÈÒÊÓ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
âèð³øåí íÿ ïè òàíü âëàñ íîñò³, ðîç ìå æó -
âà òè ïî âíî âà æåí íÿ ó ìåæ àõ âî ëîä³ííÿ,
êî ðèñ òó âàí íÿ ³ ðîç ïî ðÿä æåí íÿ ïðè ðîä -
íè ìè ðå ñóð ñà ìè. Ò³ëüêè íà îä íî ìó ³ç
ð³âí³â (äåð æàâ íî ìó ÷è ì³ñöå âî ìó) ìîæ -
íà âèð³øóâàòè ïèòàííÿ ïðî ðîç ìå æó -
âàí íÿ âëàñíîñò³.
Âèç íà ÷åí íÿ ïî âíî âà æåíü â óïðàâë³í -
í³ äåð æàâ íîþ âëàñí³ñòþ ì³æ öåí òðàëü -
íè ìè òà ðåã³îíàëü íè ìè îðãà íà ìè âëà äè
çà ïåâ íèõ óìîâ (íà ñàì ïå ðåä ïðè äîö³ëü -
íîñò³ êîí öåí òðàö³¿ âñ³õ àáî îñíîâ íèõ
ïî âíî âà æåíü íà ð³âí³ öåí òðó ÷è
ðåã³îí³â) ìîæ íà çà âçàºìíîþ çãî äîþ
çâåñ òè äî ðîç ìå æó âàí íÿ ïðàâ âëàñ íîñò³
íà ïðè ðîäí³ ðå ñóð ñè (îá’ºêòè). Ìà þòü
áóòè ñôîð ìóëü î âàí³ ïðè íöè ïè âèä³ëåí -
íÿ âèç íà ÷å íèõ ÷àñ òèí ð³çíî ìàí³òíèõ
âèä³â ïðè ðîä íèõ ðå ñóðñ³â ó êîìóíàëüíó
(ìóí³öèïàëüíó) ³ ïðèâàòíó âëàñí³ñòü.
Ôîð ìó âàí íÿ ðåã³îíàëü íî¿ âëàñ íîñò³
ìîæå ïî ñëó æè òè çà áåç ïå ÷åí íþ ïðè í -
öè ïî âî íî âî¿ ñòðóê òó ðè ðåã³îíàëü íèõ ³
ì³ñöå âèõ ô³íàíñ³â, çà ðîä æåí íþ ðåã³î -
íàëü íî¿ ðåí òè, âèç íà ÷åí íþ êà òå ãîð³¿
âà ëî âî ãî ðåã³îíàëü íî ãî ïðî äóê òó. Öå
ñòâî ðèòü íîâ³ ìîæ ëè âîñò³ äëÿ ðåàë³çàö³¿
äåð æàâ íî¿ ðåã³îíàëü íî¿ ïîë³òèêè, ÿêà
âèç íà ÷å íà â Êîíöåïö³¿ äåðæàâíî¿ ðåã³î -
íàëü íî¿ ïîë³òèêè.
Âè îê ðåì ëåí íÿ çà ãàëü íî äåð æàâ íî¿ âëàñ -
íîñò³ òà âëàñ íîñò³ ¿¿ îêðå ìèõ ðåã³îí³â ìàº
çä³éñíþ âà òè ñÿ íà ï³äñòàâ³ äî ãî âîð³â ïðî
ðîç ìå æó âàí íÿ ïðàâ âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³
ðå ñóð ñè, ùî íà áè ðà þòü ÷èí íîñò³ ï³ñëÿ ¿õ
çà êî íî äàâ ÷î ãî çà òâåð äæåí íÿ.
Ç îãëÿ äó íà ñó ÷àñ íó ñè òó àö³þ ó â³äíî ñè -
íàõ âëàñ íîñò³ ò³ëüêè ï³ñëÿ ðîç ïîä³ëó çà -
ãàëü íî¿ äåð æàâ íî¿ âëàñ íîñò³ íà ïðè ðîäí³
ðå ñóð ñè (îá’ºêòè) íà äåð æàâ íó, ðåã³î -
íàëü íó òà êî ìó íàëü íó (ì³ñöå âó) ç’ÿâ ëÿ -
þòü ñÿ ðå àëüí³ ï³äñòà âè äëÿ ³äåí òèô³êàö³¿,
âèä³ëåí íÿ îá’ºêò³â òà ïå ðå âå äåí íÿ ¿õ ó
ìóí³öè ïàëü íó ³ ïðè âàò íó âëàñí³ñòü.
Íîâà ñòðà òåã³ÿ ïðè ðî äî êî ðèñ òó âàí íÿ
— âè ìî ãà íî âèõ îá ñòà âèí, ÿê³ ñêëà äà -
þòü ñÿ â äåð æàâ³. Áåç ¿õ âðà õó âàí íÿ ³
âïðî âàä æåí íÿ â ïðàê òè êó ìè çíî âó
ïðè ðå ÷åí³ ùå íà äå ñÿ òèð³÷÷ÿ ïî øóê³â
âëàñ íî¿ í³ø³ â ñâ³òî âî ìó ëàá³ðèíò³ ïðî -
ãíîç³â ³ ã³ïî òåç, ïî ðàä, ÿê³ ³íîä³ òàê
äàëåêî çàâîäÿòü â³ä ³ñòèíè.
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
Ïðè ðîä íî-ýêî ëî ãè ÷åñ êèé ïî òåí öè àë â ñòðà òå ãèè óñòîé ÷è âî ãî ðàç âè òèÿ Óêðà è íû
Àíàëèçèðóåòñÿ ñî ñòî ÿ íèå ïðè ðîä íî-ðå ñóð ñíî ãî ïî òåí öè à ëà ãî ñó äà ðñòâà, îá ñóæ äà þò ñÿ ïðî áëå ìû ïðè ðî -
äî ïîëü çî âà íèÿ è îá åñ ïå ÷å íèÿ åãî ýô ôåê òèâ íîñ òè, ðå ôîð ìè ðî âà íèå ñèñ òå ìû îõðà íû è âîñ ïðî èç âî äñòâà ïðè -
ðîä íûõ ðå ñóð ñîâ, âîï ðî ñû îò íî øå íèé ñî áñòâåí íîñ òè íà ïðè ðîä íûå ðå ñóð ñû, ó÷å òà òà êîé ñî áñòâåí íîñ òè,
óïðàâ ëå íèÿ åþ, ïëà òû çà ðå ñóð ñû è ò.ä.
100 Science and Science of Science, 2006, ¹ 3
Á.Ì. Äà íè ëè øèí
|