До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект
У статті висвітлюються та аналізуються підходи до розуміння європейського права як особливого юридичного та цивілізаційного феномену.
Saved in:
| Date: | 2011 |
|---|---|
| Main Author: | |
| Format: | Article |
| Language: | Ukrainian |
| Published: |
Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України
2011
|
| Series: | Альманах права |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/63182 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Journal Title: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Cite this: | До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект / О.В. Стрєльцова // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 144-148. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
nasplib_isofts_kiev_ua-123456789-63182 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
nasplib_isofts_kiev_ua-123456789-631822025-06-03T16:25:26Z До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект Стрєльцова, О.В. Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект У статті висвітлюються та аналізуються підходи до розуміння європейського права як особливого юридичного та цивілізаційного феномену. В статье рассматриваются и оцениваются подходы к пониманию европейского права как особенного юридического и цивилизационного феномена. In the article examined and estimated approaches to understanding the European law as the special legal and civilization phenomenon. 2011 Article До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект / О.В. Стрєльцова // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 144-148. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. XXXX-0113 https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/63182 340.1 uk Альманах права application/pdf Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект |
| spellingShingle |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Стрєльцова, О.В. До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект Альманах права |
| description |
У статті висвітлюються та аналізуються підходи до розуміння європейського права як особливого юридичного та цивілізаційного феномену. |
| format |
Article |
| author |
Стрєльцова, О.В. |
| author_facet |
Стрєльцова, О.В. |
| author_sort |
Стрєльцова, О.В. |
| title |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| title_short |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| title_full |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| title_fullStr |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| title_full_unstemmed |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| title_sort |
до питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект |
| publisher |
Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України |
| publishDate |
2011 |
| topic_facet |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект |
| url |
https://nasplib.isofts.kiev.ua/handle/123456789/63182 |
| citation_txt |
До питання про розуміння європейського права: теоретичний аспект / О.В. Стрєльцова // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 144-148. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. |
| series |
Альманах права |
| work_keys_str_mv |
AT strêlʹcovaov dopitannâprorozumínnâêvropejsʹkogopravateoretičnijaspekt |
| first_indexed |
2025-11-27T12:27:22Z |
| last_indexed |
2025-11-27T12:27:22Z |
| _version_ |
1849946488042422272 |
| fulltext |
ÓÄÊ340.1
Îëüãà³êòîð³âíàÑòðºëüöîâà,
ìîëîäøèéíàóêîâèéñï³âðîá³òíèê
²íñòèòóòóäåðæàâè³ïðàâà
³ì.Â.Ì.ÊîðåöüêîãîÍÀÍÓêðà¿íè,
êàíäèäàòþðèäè÷íèõíàóê
ÄÎÏÈÒÀÍÍßÏÐÎÐÎÇÓ̲ÍÍߪÂÐÎÏÅÉÑÜÊÎÃÎÏÐÀÂÀ:ÒÅÎÐÅÒÈ×ÍÈÉ
ÀÑÏÅÊÒ
Îñ òàíí³ì ÷à ñîì ºâðî ïåéñü êå ïðà âî ÿê îñîá ëè âèé þðè äè÷ íèé ôå íî ìåí ñòà ëî îä íèì ³ç
ïð³îðè òåò íèõ íà ïðÿì³â ðîç âèò êó â³ò÷èç íÿ íî¿ þðè äè÷ íî¿ íà óêè. Ó ñïåö³àëüí³é íà óêîâ³é ë³òå ðà òóð³
øè ðî êî äèñ êó òóºòüñÿ ïè òàí íÿ ùî äî ðî çóì³ííÿ ³ âèç íà ÷åí íÿ éî ãî ïî íÿò òÿ, çì³ñòó ³ ì³ñöÿ ó ïðà-
âîâ³é ñè ñ òåì³ Óê ðà¿íè. Ïðè öüî ìó, íà óêîâö³ çâåð òà þòü ñÿ äî âèñâ³òëåí íÿ òèõ ÷è ³íøèõ ï³äõîä³â
äî ðî çóì³ííÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ïå ðå âàæ íî â êîí òåêñò³ ðîç ãëÿ äó îê ðå ìèõ éî ãî àñ ïåêò³â (çî ê-
ðå ìà, ïîð³âíÿëü íî¿ õà ðàê òå ðè ñ òè êè ïðà âî âèõ ñè ñ òåì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ, ïðà âî âî ãî ðå ãó ëþ âàí-
íÿ ïðî öåñ³â ºâðî ïåéñü êî¿ ³íòå ã ðàö³¿, ³íñòè òóö³éíèõ ³ ïðà âî âèõ çà ñàä ä³ÿëü íîñò³ ºâðî ïåéñü êèõ
ì³æíà ðîä íèõ ì³æó ðÿ äî âèõ îð ãàí³çàö³é, þðè äè÷ íî¿ ïðè ðî äè ªâðî ïåéñü êî ãî Ñî þ çó ³ éî ãî ïðà âî âî¿
ñè ñ òå ìè òî ùî). Âà ãî ìèé âíå ñîê ó äîñë³äæåí íÿ öèõ ïðî áëåì çðî áè ëè òàê³ â÷åí³, ÿê Ì. Ãåð äå´åí,
Î. Ãð³íåí êî, Ë. Åíò³í, Ñ. Êàøê³í, Þ. Êî ëî ñîâ, Ë. Ëóöü, Á. Òî ïîðí³í, Þ. Øåì øó ÷åí êî, ª. Õà ðè-
òî íîâ, Î. Õà ðè òî íî âà òà ³í. Âîä íî ÷àñ, àê òó àëü íèì âè äàºòüñÿ àíàë³ç ï³äõîä³â ùî äî ðî çóì³ííÿ
ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ÿê ñà ìîñò³éíî ãî ÿâè ùà, îñê³ëüêè òåðì³í «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» øè ðî êî âè êî-
ðè ñ òî âóºòüñÿ ÿê â ðî áî òàõ ç òå î𳿠ïðà âà, òàê ³ ç ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà, à òà êîæ ó äîñë³äæåí íÿõ ç
³íøèõ ãà ëó çå âèõ þðè äè÷ íèõ íà óê.
Íà ñüî ãîäí³ â äî ê ò ðèí³ ñêëà ëî ñÿ äåê³ëüêà êîí öåï òó àëü íèõ ï³äõîä³â äî ðî çóì³ííÿ ºâðî ïåéñü-
êî ãî ïðà âà ³ â³äïîâ³äíî äî âèç íà ÷åí íÿ éî ãî ïî íÿò òÿ, ÿê³ ìîæ íà îá’ºäíà òè ó ÷î òè ðè îñ íîâí³ ãðóïè.
 ðàì êàõ ïåð øî ãî ï³äõî äó òåðì³íîì «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» ïî çíà ÷àºòüñÿ ñó êóïí³ñòü þðè äè÷-
íèõ íîðì, ÿê³ óò âî ðþ þòü ñÿ ³ ä³þòü â ðàì êàõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ. Ó äà íî ìó
âè ïàä êó «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» âè ñ òó ïຠóçà ãàëü íþ þ ÷èì ïî íÿò òÿì ùî äî âñ³º¿ ñ³ì’¿ íàö³îíàëü íèõ
ïðà âî âèõ ñè ñ òåì îê ðå ìèõ äåð æàâ ªâðî ïè [5, ñ. 34]. Öåé ï³äõ³ä ïîä³ëÿ þòü, çî ê ðå ìà, òàê³ â³ò÷èç-
íÿí³ â÷åí³, ÿê ª. Õà ðè òî íîâ òà Î. Õà ðè òî íî âà. ×å ðåç ïðèç ìó äîñë³äæåí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðè âàò-
íî ãî ïðà âà, çà çíà ÷åí³ íà óêîâö³ ïðî ïî íó þòü êëà ñèô³êó âà òè ïðà âîâ³ ñè ñ òå ìè äåð æàâ ªâðî ïè (à
îò æå ³ ïðà âî, ùî º íîð ìà òèâ íîþ îñ íî âîþ öèõ ñè ñ òåì) íà ï³äñòàâ³ ¿õ íà ëåæ íîñò³ äî çà ãàëü íî¿
ºâðî ïåéñü êî¿ ïðà âî âî¿ òðà äèö³¿, ÿêà çà ëåæ íî â³ä óìîâ ñîö³î³ñòî ðè÷ íî ãî ðîç âèò êó ïîä³ëÿºòüñÿ íà
Ñõ³äíó ³ Çàõ³äíó. Âè õî äÿ ÷è ç öüî ãî, ª. Õà ðè òî íîâ òà Î. Õà ðè òî íî âà â ìå æàõ ºâðî ïåéñü êî¿ ïðà-
âî âî¿ ñ³ì’¿ âèä³ëÿ þòü íà ñòóïí³ ãðó ïè ïðà âî âèõ ñè ñ òåì: ïî-ïåð øå, ðî ìàíñü êó, ãåð ìàíñü êó (öåí ò-
ðàëü íîºâðî ïåéñü êó) ³ àí ã ëî ñàê ñîíñü êó, ÿê³ ôîð ìó âà ëè ñÿ ó ðóñë³ Çàõ³äíî¿ òðà äèö³¿ ïðà âà. Ïî-äðó-
ãå, ñõ³äíîºâðî ïåéñüê³ ïðà âîâ³ ñè ñ òå ìè, ñòà íîâ ëåí íÿ ³ ðîç âè òîê ÿêèõ îáó ìî âè ëà Ñõ³äíà òðà äèö³ÿ
ïðà âà. Ïî-òðåòº, öåí ò ðàëü íî-ñõ³äíîºâðî ïåéñüê³ ïðà âîâ³ ñè ñ òå ìè – ¿õ ôîð ìó âàí íÿ â³äáó âà ëî ñÿ ï³ä
âïëè âîì îáîõ òðà äèö³é [9, ñ. 16, 24]*.
Ïðà âî âèì ñè ñ òå ìàì äåð æàâ ªâðî ïè ä³éñíî ïðè òà ìàíí³ ñï³ëüí³ ðè ñè, îñê³ëüêè ¿õ ãå íå çèñ
â³äáó âàâ ñÿ íà ï³ä´ðóíò³ çà ãàëü íî¿ äëÿ íèõ ïðà âî âî¿ òðà äèö³¿. Ðà çîì ç òèì, íå äîë³êîì äà íî ãî âèç-
íà ÷åí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà º òå, ùî çà òà êî ãî ï³äõî äó ôàê òè÷ íî ³ãíî ðó þòü ñÿ ñóòòºâ³ â³äì³ííîñò³,
ùî ³ñíó þòü ì³æ íàö³îíàëü íè ìè ïðà âî âè ìè ñè ñ òå ìà ìè ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ, íà ïðè êëàä, ì³æ
ðî ìà íî-ãåð ìàíñü êèì ïðà âîì, ÿêå äîì³íóº â êîí òè íåí òàëüí³é ªâðîï³ òà àí ã ëî ñàê ñîíñü êèì ïðà âîì
Âå ëè êî áðè òàí³¿ òà ²ðëàí䳿. Êð³ì òî ãî, íà âå äå íå âèç íà ÷åí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ìî æå ðîç ãëÿ äà-
òè ñÿ â ³ñòî ðè÷ íî ìó àñ ïåêò³, îä íàê, º íàä òî âóçü êèì ó êîí òåêñò³ ñó ÷àñ íèõ ðå àë³é ðîç âèò êó ºâðî-
ïåéñü êî ãî ïðà âà, ïðà âîâ³ íîð ìè ÿêî ãî ôîð ìó þòü ñÿ âæå íå ò³ëüêè íà íàö³îíàëü íî ìó ð³âí³ (â
ðàì êàõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ), à é íà íàä íàö³îíàëü íî ìó (â ðàì êàõ ïðà âî âî¿
ñè ñ òå ìè òà êî ãî íàä íàö³îíàëü íî ãî ì³æäåð æàâ íî ãî îá’ºäíàí íÿ ÿê ªâðî ïåéñü êèé Ñî þç) òà íà
ì³æíà ðîä íî ìó ð³âí³ (â ðàì êàõ ì³æíà ðîä íèõ ì³æó ðÿ äî âèõ îð ãàí³çàö³é ªâðî ïè).
Ïðè õèëü íè êè äðó ãî ãî ï³äõî äó ï³ä ºâðî ïåéñü êèì ïðà âîì ðî çóì³þòü ñè ñ òå ìó ïðà âî âèõ íîðì,
ÿê³ ðå ãó ëþ þòü ñóñï³ëüí³ â³äíî ñè íè â ðàì êàõ ªâðî ïåéñü êî ãî Ñî þ çó (äàë³ – ªÑ), òîá òî, ºâðî-
ïåéñü êå ïðà âî ³ ïðà âî ªÑ ðîç ãëÿ äà þòü ñÿ íè ìè ÿê òî òîæí³, ñè íîí³ì³÷í³ ïî íÿò òÿ. Ïîñë³äî âíèì
ïðåä ñòàâ íè êîì öüî ãî ï³äõî äó áóâ ðîñ³éñüêèé â÷å íèé Á. Òî ïîðí³í. ³äçíà ÷à þ ÷è áà ãà òîç íà÷í³ñòü
ïî íÿò òÿ «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî», â³í â³ääà âàâ ïå ðå âà ãó ñà ìå âóçü êî ìó éî ãî çíà ÷åí íþ, çã³äíî ç
144
Êàòåãîð³ÿïðàâîðîçóì³ííÿ:òåîðåòèêî-ïðàâîâèéàñïåêò
ÿêèì – öå ïðà âî, çà äî ïî ìî ãîþ ÿêî ãî çä³éñíþºòüñÿ ðå ãó ëþ âàí íÿ ä³ÿëü íîñò³ ªâðî ïåéñü êèõ ñï³âòî-
âà ðèñòâ** òà ªÑ ó ö³ëî ìó [8, ñ. 17]. Ïîä³áíó ïî çèö³þ ó âèç íà ÷åíí³ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ï³äòðè ìóº
é ³íøèé ðîñ³éñüêèé íà óêî âåöü Ë. Åíò³í. Íà îá´ðóí òó âàí íÿ ñâ òî÷ êè çî ðó äîñë³äíèê íà âî äèòü
òàê³ àð ãó ìåí òè: òåðì³í «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» ìî æå çà ñòî ñî âó âà òè ñÿ äî ïðà âî âèõ íîðì, ÿê³ ñòâî-
ðþ þòü ñÿ â ðàì êàõ ªÑ â ñè ëó òî ãî, ùî â³í â³äî á ðà æóº ó÷àñòü ó ôîð ìó âàíí³ öüî ãî ïðà âà òà éî ãî
ðå àë³çàö³¿ çíà÷ íî¿, à â ïåð ñïåê òèâ³ – á³ëüøî¿ ÷à ñ òè íè ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ. Âîä íî ÷àñ, ðîç ãëÿ äà-
þ ÷è ñòðóê òó ðó ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà, Ë. Åíò³í ïî ðÿä ³ç ïðà âîì ªÑ âêëþ ÷ຠäî íå¿ òà êîæ ïî ëî-
æåí íÿ ªâðî ïåéñü êî¿ êîí âåíö³¿ ïðî çà õèñò ïðàâ ëþ äè íè ³ îñ íî âî ïî ëîæ íèõ ñâî áîä 1950 ð. –
ì³æíà ðîä íî ãî äî ãî âî ðó, ðîç ðîá ëå íî ãî ³ óê ëà äå íî ãî â ðàì êàõ ³íøî¿ ðåã³îíàëü íî¿ îð ãàí³çàö³¿ –
Ðàäè ªâðî ïè [5, ñ. 34, 50], ñòî ðî íà ìè ÿêî ãî âè ñ òó ïà þòü âñ³ 47 äåð æàâ-÷ëåí³â ö³º¿ îð ãàí³çàö³¿ (ïðè
öüî ìó, 27 äåð æàâ-÷ëåí³â ªÑ º îä íî ÷àñ íî ÷ëå íà ìè Ðà äè ªâðî ïè).
Òà êå òëó ìà ÷åí íÿ òåðì³íó «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» º á³ëüø âäà ëèì. Áå çó ìîâ íî, Êîí âåíö³ÿ ïðî
çà õèñò ïðàâ ëþ äè íè ³ îñ íî âî ïî ëîæ íèõ ñâî áîä º ïðîâ³äíèì äî êó ìåí òîì Ðà äè ªâðî ïè, äî ãî âî ðîì,
ùî â³ä³ãðຠâèç íà ÷àëü íó ðîëü äëÿ ïðà âî ïî ðÿä êó ö³º¿ îð ãàí³çàö³¿ ³, â ñè ëó ¿¿ øè ðî êî ãî ÷ëåíñü êî ãî
ñêëà äó, ìຠçà ãàëü íîºâðî ïåéñü êå çíà ÷åí íÿ. ijÿ ïî ëî æåíü Êîí âåíö³¿ çà áåç ïå ÷å íà åôåê òèâ íèì
ìå õàí³çìîì êîí òðî ëþ (ìîí³òî ðèí ãó) çà ¿¿ äî òðè ìàí íÿì, ãî ëî âíèì åëå ìåí òîì ÿêî ãî âè ñ òó ïàº
ªâðî ïåéñü êèé ñóä ç ïðàâ ëþ äè íè.
Îä íàê, êîì ïå òåíö³ÿ Ðà äè ªâðî ïè, â òî ìó ÷èñë³ ó ïðà âî òâîð÷³é ñôåð³, ïî ðÿä ³ç òà êèì
ïðîâ³äíèì íà ïðÿ ìîì ä³ÿëü íîñò³ îð ãàí³çàö³¿ ÿê çà õèñò ïðàâ ³ îñ íî âî ïî ëîæ íèõ ñâî áîä ëþ äè íè,
îõîï ëþº òà êîæ ñï³âðîá³òíèöòâî ó ãà ëó çÿõ êîí ñòè òóö³éíî ãî, öèâ³ëüíî ãî ³ êðèì³íà ëü íî ãî ïðà âà;
ñîö³àëü íó ñôå ðó; ãà ëóç³ êóëü òó ðè, îñâ³òè, ñïîð òó, ìî ëîä³æíî¿ ïîë³òè êè; çà õèñò äîâê³ëëÿ; îõî ðî íó
çäî ðîâ’ÿ; ³íôîð ìàö³éíó ñôå ðó; ì³ñöå âå ñà ìî âðÿ äó âàí íÿ òà òðàíñ êîð äîí íå ñï³âðîá³òíèöòâî. Çà ãà-
ëîì, çà ÷àñ ³ñíó âàí íÿ Ðà äè ªâðî ïè â çà çíà ÷å íèõ ãà ëó çÿõ ³ ñôå ðàõ ¿¿ êîì ïå òåíö³¿ áó ëî ðîç ðîá ëå-
íî ïî íàä 200 êîí âåíö³é, óãîä, õàðò³é òà ³íøèõ ì³æíà ðîä íî-ïðà âî âèõ äî ãî âîð³â, çà äî ïî ìî ãîþ
ÿêèõ â³äáó âàºòüñÿ çáëè æåí íÿ, ãàð ìîí³çàö³ÿ çà êî íî äàâ ñò âà ³ ïðà âî çà ñ òî ñîâ ÷î¿ ïðàê òè êè â äåð æà-
âàõ-ó÷àñ íè öÿõ â³äïîâ³äíî äî âè ìîã öèõ äî êó ìåíò³â. Òî ìó âíå ñîê Ðà äè ªâðî ïè ó ôîð ìó âàí íÿ
çà ãàëü íîºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà º âåëü ìè ñóòòºâèì ³ íå îá ìå æóºòüñÿ ä³ÿëüí³ñòþ ³ç çà õè ñ òó ïðàâ
ëþ äè íè.
Êð³ì òî ãî, íå ïå ðå êîí ëè âèì âè äàºòüñÿ îá ðàí íÿ ê³ëüê³ñíî ãî êðè òåð³þ äëÿ âèç íà ÷åí íÿ ïî íÿò-
òÿ ºâðî ïåéñü êå ïðà âî, îñê³ëüêè íèí³øí³é ñêëàä ªÑ – öå 27 äåð æàâ-÷ëåí³â ³ ñà ìå öåé ñêëàä ô³êñóº
êîð äî íè òå ðè òîð³¿, â ìå æàõ ÿêî¿ íîð ìè ïðà âà ªÑ ìà þòü îáîâ’ÿç êî âó ñè ëó. Íà òîì³ñòü, ÷ëå íà ìè
Ðà äè ªâðî ïè, ÿê çà çíà ÷à ëî ñÿ âè ùå, âè ñ òó ïà þòü 47 ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ.
Ñå ðåä â³ò÷èç íÿ íèõ äîñë³äíèê³â ï³äõî äó ùî äî îòî òîæ íåí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ³ ïðà âà ªÑ
äî òðè ìóºòüñÿ, çî ê ðå ìà, Î. Ãð³íåí êî, ÿêà ââà æàº, ùî ï³ä ºâðî ïåéñü êèì ïðà âîì íå îáõ³äíî ðî çóì³òè
ïðà âî ªÑ, à òà êîæ òó ÷à ñ òè íó íàö³îíàëü íî ãî ïðà âà äåð æàâ-÷ëåí³â öüî ãî ì³æäåð æàâ íî ãî îá’ºäíàí-
íÿ, ùî çà áåç ïå ÷óº ðå àë³çàö³þ íîðì ³ ïðèí öèï³â, ÿê³ ïðèé ìà þòü ñÿ ³ ââî äÿòü ñÿ ó ä³þ íà ð³âí³ ªÑ
[3, ñ. 105].
Íå îáõ³äíî â³äçíà ÷è òè, ùî ïî çè òè âîì îñ òàí íüî¿ äåô³í³ö³¿ º çà ëó ÷åí íÿ äî ìà ñè âó ºâðî ïåéñü-
êî ãî ïðà âà ÷à ñ òè íè íàö³îíàëü íî ãî ïðà âà äåð æàâ-÷ëåí³â ªÑ, ÿêà ñïðÿ ìî âà íà íà çà áåç ïå ÷åí íÿ
ðå àë³çàö³¿ ïðà âî âèõ íîðì öüî ãî ì³æäåð æàâ íî ãî îá’ºäíàí íÿ. Âîä íî ÷àñ, íå ò³ëüêè âíóòð³øíüî äåð-
æàâ íå ïðà âî òðàíñ ôîð ìóºòüñÿ â³äïîâ³äíî äî âè ìîã ïðà âà ªÑ; íå ìåíø âàæ ëè âèì º ³ «çâî ðîòí³é
çâ’ÿçîê»: ïðà âî ªÑ òà êîæ ôîð ìóºòüñÿ ï³ä âïëè âîì êîí öåï òó àëü íèõ çà ñàä ³ ïðàê òè êè, ùî âëà ñ òèâ³
ïðà âî âèì ñè ñ òå ìàì äåð æàâ-÷ëåí³â.
Çà ãà ëîì, âàð òî ïî ãî äè òè ñÿ ç òèì, ùî ïðà âó ªÑ ïðè òà ìàí íà íèç êà îñîá ëè âî ñ òåé (âåð õî âåí-
ñò âî â³äíîñ íî íîðì ïðà âà äåð æàâ-÷ëåí³â, ïðÿ ìà ä³ÿ â íàö³îíàëü íèõ ïðà âî âèõ ñè ñ òå ìàõ òî ùî).
Ðà çîì ç òèì, îòî òîæ íåí íÿ ïðà âà ªÑ ³ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà, íà íàø ïî ãëÿä, øòó÷ íî îá ìå æóº
ðî çóì³ííÿ îñ òàí íü î ãî, àä æå, ºâðî ïåéñü êå ïðà âî º ñêëàä íèì, áà ãà òî à ñ ïåêò íèì ³ áà ãà òîð³âíå âèì
ÿâè ùåì, ÿêî ìó ïðè òà ìàí íà âíóòð³øíÿ ñè ñ òå ìà ³ ïîä³ë íà îê ðåì³ ñòðóê òóðí³ êîì ïî íåí òè,
ïîâ’ÿçàí³ ì³æ ñî áîþ. Ïðà âî ªÑ ä³éñíî âè ñ òó ïຠäó æå âàæ ëè âèì, íàéá³ëüø ðîç ðîá ëå íèì, ìîæ ëè-
âî íàâ³òü öåí ò ðàëü íèì êîì ïî íåí òîì ö³º¿ ñè ñ òå ìè, àëå íå ºäè íîþ ñêëà äî âîþ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà-
âà.
Ó òðå òü î ìó ï³äõîä³ ºâðî ïåéñü êå ïðà âî ðî çó쳺òüñÿ ÿê ÷à ñ òè íà ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà, éî ãî
ÑòðºëüöîâàÎ.Â.Äîïèòàííÿïðîðîçóì³ííÿºâðîïåéñüêîãîïðàâà:òåîðåòè÷íèéàñïåêò
145
* Òåðì³í «òðà äèö³ÿ ïðà âà» òðàê òóºòüñÿ ª. Õà ðè òî íî âèì òà Î. Õà ðè òî íî âîþ ÿê ñó êóïí³ñòü ïðà âî âèõ ö³ííî-
ñ òåé, êà òå ãîð³é, ³íñòè òóò³â, íîðì, ÿê³ ïðî òÿ ãîì ñòîë³òü ñâ³äî ìî ïå ðå äà þòü ñÿ â³ä ïî êîë³ííÿ äî ïî êîë³ííÿ.
** Íèí³ äâà ç ªâðî ïåéñü êèõ ñï³âòî âà ðèñòâ âæå ïðè ïè íè ëè ³ñíó âàí íÿ – ªâðî ïåéñü êå îá’ºäíàí íÿ âóã³ëëÿ òà
ñòàë³ ³ ªâðî ïåéñü êå ñï³âòî âà ðè ñò âî, à òðåòº – ªâðî ïåéñü êå ñï³âòî âà ðè ñò âî ç àòîì íî¿ åíåð㳿 ôîð ìàëü íî âè âå äå íå
ç³ ñòðóê òó ðè ªÑ.
ðåã³îíàëü íà ï³äñè ñ òå ìà.  ðàì êàõ äà íî ãî ï³äõî äó äî ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà â³äíî ñÿòü: ïî-ïåð øå,
äî ãîâ³ðíå ïðà âî ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ (â äà íî ìó âè ïàä êó òåðì³í «ºâðî ïåéñü êå ïðà âî» âè êî ðè ñ-
òî âóºòüñÿ äëÿ ïî çíà ÷åí íÿ ñó êóï íîñò³ âñ³õ ì³æíà ðîä íî-ïðà âî âèõ íîðì, ÿê³ ì³ñòÿòü ñÿ ó äâî ñ òî-
ðîíí³õ ³ áà ãà òî ñ òî ðîíí³õ äî ãî âî ðàõ, óê ëà äå íèõ ì³æ äåð æà âà ìè ªâðî ïè ç ð³çíèõ ïè òàíü). Ïî-äðó-
ãå – ïðà âî âñ³õ ºâðî ïåéñü êèõ ðåã³îíàëü íèõ ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é.
Ñå ðåä óê ðà¿íñüêèõ â÷å íèõ òà êèé ï³äõ³ä ùî äî òëó ìà ÷åí íÿ ïî íÿò òÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà
ïîä³ëÿº Þ. Øåì øó ÷åí êî [10, ñ. 26], ñå ðåä çà ðóá³æíèõ – Ì. Ãåð äå´åí [1, ñ. 31], Þ. Êî ëî ñîâ [4,
ñ. 7] òà ³íø³ íà óêîâö³. ßê ââà æà þòü çà çíà ÷åí³ â÷åí³, ì³æíà ðîä íå ïðà âî º ñï³ëüíèì äëÿ âñ³º¿
ì³æíà ðîä íî¿ ñï³ëüíî òè ³ âè ñ òó ïຠï³ä´ðóí òÿì äëÿ ñó ÷àñ íî¿ ñè ñ òå ìè ì³æíà ðîä íèõ â³äíî ñèí. Ðà çîì
ç òèì, íå ìîæ íà çà ïå ðå ÷ó âà òè ³ñíó âàí íÿ ðåã³îíàë³çìó, ùî â³äî á ðà æóº îñîá ëè âîñò³ ì³æíà ðîä íî ãî
ñï³âðîá³òíèöòâà ãðóï äåð æàâ, ÿê³ ìà þòü ñïå öèô³÷í³ ñï³ëüí³ ³íòå ðå ñè, ö³ë³ òà çà âäàí íÿ.  îñ íîâ³
ðåã³îíàë³çìó ëå æàòü ïîë³òè÷í³, åêî íîì³÷í³, ñîö³àëüí³, â³éñüêîâ³, ³ñòî ðè÷í³ òà ãå î ãðàô³÷í³ ôàê òî ðè.
Äàí³ ôàê òî ðè îáó ìîâ ëþ þòü óê ëà äàí íÿ ðåã³îíàëü íèõ ³ ñóá ðåã³îíàëü íèõ ì³æíà ðîä íèõ äî ãî âîð³â,
ñòâî ðåí íÿ ðåã³îíàëü íèõ ³ ñóá ðåã³îíàëü íèõ ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é. ²ìïëå ìåí òàö³éí³ îñîá ëè âîñò³
äèñ ïî çè òèâ íèõ ïðèí öèï³â ³ íîðì çà ãàëü íî ãî ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà âè ðà æà þòü ñÿ â ¿õ êîí êðå òè çàö³¿
³ íàâ³òü ìî äèô³êàö³¿ â ì³æíà ðîä íî-ïðà âî âèõ àê òàõ ðåã³îíàëü íî ãî õà ðàê òå ðó.  òà êî ìó ðî çóì³íí³
ºâðî ïåéñü êå ïðà âî ñêëà äàºòüñÿ ç òðüîõ ÷à ñ òèí: óí³âåð ñàëü íèõ íîðì ³ ïðèí öèï³â, ÿê³ çà ñòî ñî âó-
þòü ñÿ â ªâðîï³; ðåã³îíàëü íèõ íîðì ³ ïðèí öèï³â, ÿê³ ä³þòü â êîí òåêñò³ çà ãàëü íîºâðî ïåéñü êèõ
ì³æíà ðîä íèõ â³äíî ñèí; ñóá ðåã³îíàëü íèõ ºâðî ïåéñü êèõ ì³æíà ðîä íî-ïðà âî âèõ àêò³â [4, ñ. 7].
Íà âå äå íå âèç íà ÷åí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà º íàéá³ëüø ïî øè ðå íèì ó ì³æíà ðîä íî-ïðà âî âèõ
äîñë³äæåí íÿõ. Ïî çè òè âîì äà íî ãî ï³äõî äó º òå, ùî íà ñó ÷àñ íî ìó åòàï³ ñâî ãî ðîç âèò êó ºâðî ïåéñü-
êå ïðà âî ä³éñíî ôîð ìóºòüñÿ ³ ðîç âè âàºòüñÿ çäåá³ëüøî ãî íà íàä íàö³îíàëü íî ìó ³ ðåã³îíàëü íî ìó
ì³æíà ðîä íî ìó ð³âíÿõ. Ïðè öüî ìó, ïðà âî ïî ðÿä êè ªÑ, Ðà äè ªâðî ïè, ÎÁѪ òà ³íøèõ ºâðî ïåéñü-
êèõ ñòðóê òóð íå ïðî ñòî ñï³â³ñíó þòü â ìå æàõ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðî ñòî ðó, à é àê òèâ íî âçàºìîä³þòü
ì³æ ñî áîþ, ùî ïðè çâî äèòü äî ïåâ íî ãî ð³âíÿ óç ãî ä æå íîñò³ ïðà âî âèõ ñòàí äàðò³â, ÿê³ âè ðîá ëÿ þòü ñÿ
â ðàì êàõ çà çíà ÷å íèõ îð ãàí³çàö³é, à ïîò³ì ³ìïëå ìåí òó þòü ñÿ ó çà êî íî äàâ ñò âî ¿õ äåð æàâ-÷ëåí³â.
Îä íàê, òëó ìà ÷åí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ÿê ÷à ñ òè íè çà ãàëü íî ãî ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà ìຠ³
ïåâí³ âà äè. Çî ê ðå ìà, çà òà êî ãî ï³äõî äó ôàê òè÷ íî ³ãíî ðó þòü ñÿ îñîá ëè âîñò³ ïðà âî âèõ ïðèí öèï³â,
³íñòðó ìåíò³â ³ ìå õàí³çì³â, ùî ïðè òà ìàíí³ ºâðî ïåéñü êî ìó ïðà âó ³ ñóòòºâî â³äð³çíÿ þòü éî ãî â³ä
çà ãàëü íî ãî ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà (ñóá’ºêòíèé ñêëàä, ñïå öèô³êà îá’ºêò³â ³ ìå òîä³â ïðà âî âî ãî ðå ãó-
ëþ âàí íÿ òî ùî). Êð³ì òî ãî, «çà äóæ êà ìè» çà ëè øàºòüñÿ ïåâ íà ÷à ñ òè íà íàö³îíàëü íî ãî ïðà âà ºâðî-
ïåéñü êèõ äåð æàâ, ÿêà º íåâ³ä’ºìíîþ ñêëà äî âîþ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà. Öå, ïî-ïåð øå, ïðà âîâ³ íîð-
ìè ³ ïðèí öè ïè, ùî ³ñòî ðè÷ íî ñêëà ëè ñÿ â ðàì êàõ íàö³îíàëü íèõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì ªâðî ïè ³ º
ñï³ëüíè ìè äëÿ á³ëüøîñò³ ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ. Ïî-äðó ãå, âàæ ëè âîþ ñêëà äî âîþ ºâðî ïåéñü êî ãî
ïðà âà âè ñ òó ïຠòà êîæ òà ÷à ñ òè íà íàö³îíàëü íî ãî çà êî íî äàâ ñò âà (â øè ðî êî ìó çíà ÷åíí³ öüî ãî ñëî-
âà) äåð æàâ ªâðî ïè, ùî çáëè æóºòüñÿ, òðàíñ ôîð ìóºòüñÿ, âçàºìíî óç ãî ä æóºòüñÿ, ïà ðà ëåëü íî
çì³íþºòüñÿ ó ð³çíèõ ãà ëó çÿõ â³äïîâ³äíî äî ïî ëî æåíü ïðà âî âèõ àêò³â ºâðî ïåéñü êèõ ì³æíà ðîä íèõ
îð ãàí³çàö³é. Ñòâî ðåí³ ó ðå çóëü òàò³ âíóòð³øíüî äåð æàâí³ ïðà âîâ³ íîð ìè ôàê òè÷ íî º ñï³ëüíè ìè äëÿ
âñ³õ ºâðî ïåéñü êèõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì, à îò æå âè ñ òó ïà þòü ñêëà äî âîþ çà ãàëü íîºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà.
 ðàì êàõ ÷åò âåð òî ãî ï³äõî äó ï³ä ºâðî ïåéñü êèì ïðà âîì ðî çó쳺òüñÿ ñó êóïí³ñòü ïðà âî âèõ
íîðì, ÿê³ º ñï³ëüíè ìè äëÿ âñ³õ àáî ïðè íàéìí³ á³ëüøîñò³ ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ ³ íà ðîä³â. ªâðî-
ïåéñü êå ïðà âî ó öüî ìó ðî çóì³íí³ âè ñ òó ïຠÿê ñï³ëüíå ïðà âî ªâðî ïè – çà ãàëü íîºâðî ïåéñü êå ïðà-
âî – íà ïðî òè âà ãó íàö³îíàëü íî ìó ïðà âó îê ðå ìèõ äåð æàâ àáî ì³æíà ðîä íî ìó ïðà âó, ùî 䳺 íà
óí³âåð ñàëü íî ìó ð³âí³.  ìè íó ëî ìó äî ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ó öüî ìó çíà ÷åíí³ íà ëå æà ëî öåð êîâ íå
êà íîí³÷íå ³ ðèìñü êå ïðà âî ï³ñëÿ éî ãî ðå öåïö³¿ ºâðî ïåéñü êè ìè äåð æà âà ìè [7, ñ. 171]. Íèí³ â ðàì-
êàõ ºâðî ïåéñü êèõ íàö³îíàëü íèõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì, ïðà âî âî¿ ñè ñ òå ìè ªÑ òà ïðà âî ïî ðÿäê³â ºâðî-
ïåéñü êèõ ðåã³îíàëü íèõ ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é íà ï³ä´ðóíò³ ñï³ëüíèõ ïðèí öèï³â ³ ñòàí äàðò³â
â³äáó âàºòüñÿ ïðî öåñ óò âî ðåí íÿ íî âî¿ ñè ñ òå ìè çà ãàëü íîºâðî ïåéñü êèõ ïðà âî âèõ íîðì.
Ñå ðåä â³ò÷èç íÿ íèõ íà óêîâö³â ïîä³áíî ãî ðî çóì³ííÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà äî òðè ìóºòüñÿ, çî ê-
ðå ìà, Ë. Ëóöü. Íà ¿¿ äóì êó, ºâðî ïåéñü êå ïðà âî – öå íî âèé þðè äè÷ íèé ôå íî ìåí, ÿêèé âè íèê ó
äðóã³é ïî ëî âèí³ ÕÕ ñò. ³ íèí³ º ñâîºð³äíèì ïðà âî âèì êîì ïëåê ñîì, ùî îõîï ëþº ³ íîð ìè ì³æíà-
ðîä íî ãî ïðà âà (îñîá ëè âî ó ÷à ñ òèí³ ïðà âà ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é), ³ íîð ìè ïðà âà ªÑ, ³ íîð ìè
íàö³îíàëü íî ãî ïðà âà. Ó öüî ìó çíà ÷åíí³ ºâðî ïåéñü êå ïðà âî ì³ñòèòü îç íà êè ³ íàö³îíàëü íî ãî, ³
ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà, àëå âîä íî ÷àñ ñóòòºâî â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä íèõ, óò âî ðþ þ ÷è àâ òî íîì íèé ïðà âî-
âèé ðå æèì [6, ñ. 109].
Íà âå äå íèé ï³äõ³ä º ñâ³ä÷åí íÿì ³íòå ã ðà òèâ íî ãî ðî çóì³ííÿ ³ òëó ìà ÷åí íÿ çì³ñòó ñó ÷àñ íî ãî
ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà, ùî ñèí òå çóº ïî çè òèâí³ íàä áàí íÿ ³íøèõ êîí öåïö³é, ³ òî ìó á³ëüø ïî âíî â³äî-
146
Êàòåãîð³ÿïðàâîðîçóì³ííÿ:òåîðåòèêî-ïðàâîâèéàñïåêò
á ðà æóº ñóòí³ñòü öüî ãî ñêëàä íî ãî áà ãà òîð³âíå âî ãî ÿâè ùà.
Âîä íî ÷àñ, íå ìîæ íà ïî ãî äè òè ñÿ ç òèì, ùî ºâðî ïåéñü êå ïðà âî º íî âèì þðè äè÷ íèì ôå íî ìå-
íîì, ÿêèé âè íèê ó äðóã³é ïî ëî âèí³ ÕÕ ñò. Âáà ÷àºòüñÿ, ùî ôîð ìó âàí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà
ïî ÷à ëî ñÿ íà áà ãà òî ðàí³øå, à 50-ò³ ðð. ÕÕ ñò. ìîæ íà ðîç ãëÿ äà òè ëè øå ÿê «ñó ÷àñ íèé åòàï ðå àë³çàö³¿
äàâ íüî¿ ³äå¿ ºäíîñò³ ªâðî ïè òà ñòâî ðåí íÿ ñï³ëüíî ãî ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà» [2, ñ. 14]. Ïè òàí íÿ
ùî äî âèç íà ÷åí íÿ ïî ÷àò êó òà åòàï³â ïå ðåá³ãó ñòà íîâ ëåí íÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà º äèñ êóñ³éíèì.
Íà ïðè êëàä, ª. Õà ðè òî íîâ òà Î. Õà ðè òî íî âà ïðî ïî íó þòü øó êà òè éî ãî âè òî êè â ëî êàëü íèõ
öèâ³ë³çàö³ÿõ, ÿê³ ³ñíó âà ëè íà òå ðå íàõ ªâðî ïè, à ïî ÷àò êîì ôîð ìó âàí íÿ ïåð âèí íèõ çà ñàä ºâðî-
ïåéñü êî ãî ïðà âà ââà æà þòü ïåð³îä â³ä V äî ²² ñò.ñò. äî í.å., êî ëè â³äáó âà ëî ñÿ óò âî ðåí íÿ ïðà âà
ðàí íüî¿ àí òè÷ íîñò³. Þ. Êî ëî ñîâ ïîâ’ÿçóº ñòà íîâ ëåí íÿ ³ ðîç âè òîê ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ç ïàä³ííÿì
Çàõ³äíî¿ Ðèìñü êî¿ ³ìïå𳿠ó 476 ð. òà âè íèê íåí íÿì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ [4, ñ. 10]. ²ñíó þòü é ³íø³
òî÷ êè çî ðó.
Âàæ ëè âî âðà õî âó âà òè, ùî âè íèê íåí íþ, ñòà íîâ ëåí íþ ³ ðîç âèò êó ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ÿê
îñîá ëè âî ãî ÿâè ùà ñó ÷àñ íî¿ ïðà âî âî¿ ðå àëü íîñò³ òà âîä íî ÷àñ öèâ³ë³çàö³éíî ãî ôå íî ìå íà ñïðè ÿ ëà
óí³êàëü íà êîìá³íàö³ÿ ïå ðå äó ìîâ ïðè ðîä íî ãî, çà ãàëü íî ñîö³àëü íî ãî òà äó õîâ íî ãî õà ðàê òå ðó. Çî ê-
ðå ìà, ïðè ðîäí³ ôàê òî ðè âèç íà ÷à ëè ñÿ ãå î ãðàô³÷íè ìè îñîá ëè âî ñ òÿ ìè ºâðî ïåéñü êî ãî êîí òè íåí òó â
ìå æàõ ÿêî ãî ïðî òÿ ãîì áà ãà òü îõ ñòîë³òü ñï³â³ñíó âà ëè äå ñÿò êè íà ðîä³â ³ äåð æàâ. Ãå î ãðàô³÷íèé
÷èí íèê âè ñ òó ïèâ ïðî ñòî ðî âîþ ïå ðå äó ìî âîþ äëÿ ñòà íîâ ëåí íÿ ïåâ íî ãî ñîö³îêóëü òóð íî ãî êîí òåê-
ñ òó, ôîð ìó âàí íÿ óÿâ ëåí íÿ ïðî ñó êóïí³ñòü ñóòí³ñíèõ õà ðàê òå ðè ñ òèê ºâðî ïåéñü êî¿ öèâ³ë³çàö³¿,
íåâ³ä’ºìíîþ ÷à ñ òè íîþ ÿêî¿ áó ëà ³ º ºâðî ïåéñü êà ïðà âî âà òðà äèö³ÿ. Âà ãî ìó ðîëü â³ä³ãðà ëè òà êîæ
³ñòî ðè÷ íà ñï³ëüí³ñòü òà ñõîæ³ñòü ñîö³àëü íî-åêî íîì³÷íî ãî ðîç âèò êó ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ,
íà ÿâí³ñòü ì³æ íè ìè ò³ñíèõ åêî íîì³÷íèõ òà òîðã³âåëü íèõ çâ’ÿçê³â, ¿õ îñîá ëèâ³ ïîë³òè÷í³ â³äíî ñè íè
òî ùî. Ñêëà äà þ ÷èñü ó õîä³ öèâ³ë³çàö³éíî ãî ðîç âèò êó âïðî äîâæ óñ³º¿ ³ñòî𳿠ªâðî ïè, äàí³ ïå ðå äó-
ìî âè, ç îä íî ãî áî êó, ñïðè ÿ ëè óò âî ðåí íþ ñï³ëüíèõ ïðà âî âèõ çà ñàä, íà ñàì ïå ðåä, çà ãàëü íèõ ïðèí-
öèï³â ïðà âà, âëà ñ òè âèõ ïðà âî âèì ñè ñ òå ìàì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ, à ç ³íøî ãî – ñïî íó êà ëè ºâðî-
ïåéñüê³ äåð æà âè äî ñï³âðîá³òíèöòâà òà îá’ºäíàí íÿ, ùî ïî òðå áó âà ëî ôîð ìó âàí íÿ â³äïîâ³äíî ãî
ïðà âî âî ãî ï³ä´ðóí òÿ, ÿêèì ³ âè ñ òó ïè ëî ºâðî ïåéñü êå ì³æíà ðîä íå (à ï³çí³øå – ³ íàä íàö³îíàëü íå)
ïðà âî.
Íà ïî ÷àò êî âèõ åòà ïàõ ãå íå çèñ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà â³äáó âàâ ñÿ äî âîë³ ïîâ³ëüíî ³ ìàâ
îá’ºêòèâ íèé õà ðàê òåð. Ò³ëüêè ïî ÷è íà þ ÷è ç äðó ãî¿ ïî ëî âè íè ÕÕ ñò., ïðî öåñ éî ãî ôîð ìó âàí íÿ
çíà÷ íî ïðè ñêî ðþºòüñÿ òà ³íòåí ñèô³êóºòüñÿ â ñè ëó ðîç ãîð òàí íÿ ³ ïî ãëèá ëåí íÿ ïðî öåñ³â ºâðî-
ïåéñü êî¿ ³íòå ã ðàö³¿. Îñîá ëèâ³ñòþ íèí³øíüî ãî ïåð³îäó ðîç âèò êó ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà º òà êîæ
ï³äâè ùåíí³ ðîë³ ñóá’ºêòèâ íî ãî ïðà âî òâîð ÷î ãî ÷èí íè êà, ùî âè ÿâ ëÿºòüñÿ ó âè íèê íåíí³ ïðàê òè÷ íî¿
íå îáõ³äíîñò³ ñòâî ðåí íÿ ïåâ íî ãî ìà ñè âó ñï³ëüíèõ ïðà âî âèõ íîðì, íà ï³äñòàâ³ ÿêèõ çä³éñíþºòüñÿ
ïðà âî âå ðå ãó ëþ âàí íÿ ³íòå ã ðàö³éíèõ çà õîä³â â ªâðîï³.  ñè ëó öüî ãî ïðî öåñ ôîð ìó âàí íÿ ºâðî-
ïåéñü êî ãî ïðà âà âñå á³ëüøå íà áó âຠñâ³äî ìî ãî, ö³ëå ñ ïðÿ ìî âà íî ãî õà ðàê òå ðó. Ìà áóòü äà íèé ôàêò
³ çìó øóº íà óêîâö³â ââà æà òè, ùî ºâðî ïåéñü êå ïðà âî º ïîð³âíÿ íî ìî ëî äèì ÿâè ùåì ïðà âî âî¿ ðå àëü-
íîñò³, âè íèê íåí íÿ ÿêî ãî ïðè ïà äຠíà äðó ãó ïî ëî âè íó ÕÕ ñò.
Òà êèì ÷è íîì, ÿê ùî âè õî äè òè ç ³íòå ã ðà òèâ íî ãî ï³äõî äó äî ðî çóì³ííÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà,
ìîæ íà ä³éòè íà ñòóï íèõ âèñ íîâê³â. ªâðî ïåéñü êå ïðà âî º îñîá ëè âîþ áà ãà òîð³âíå âîþ ñè ñ òå ìîþ
âçàºìî ïîâ’ÿçà íèõ, âçàºìî î áó ìîâ ëå íèõ òà âçàºìîä³þ÷èõ íîðì, ôîð ìó âàí íÿ ³ ä³ÿ ÿêèõ â³äáó âàºòüñÿ
ÿê íà ð³âí³ íàö³îíàëü íèõ ïðà âî âèõ ñè ñ òåì ºâðî ïåéñü êèõ äåð æàâ, òàê ³ íà íàä íàö³îíàëü íî ìó
(â ðàì êàõ ªÑ) ³ ðåã³îíàëü íî ìó ì³æíà ðîä íî ìó (â ðàì êàõ ºâðî ïåéñü êèõ ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é)
ð³âíÿõ. Òî ìó ºâðî ïåéñü êå ïðà âî ñë³ä ðîç ãëÿ äà òè ÿê ñêëàä íå, áà ãà òî à ñ ïåêò íå ³ áà ãà òîð³âíå âå ÿâè-
ùå, ÿêî ìó ïðè òà ìàí íà âíóòð³øíÿ ñè ñ òå ìà ³ ïîä³ë íà îê ðåì³ ñòðóê òóðí³ êîì ïî íåí òè, ïîâ’ÿçàí³ ì³æ
ñî áîþ. ßê òà êå ºâðî ïåéñü êå ïðà âî âñå ùå ïå ðå áó âຠâ ïðî öåñ³ äè íàì³÷íî ãî ôîð ìó âàí íÿ ³ ðîç-
âèòêó.
Ñïèñîêë³òåðàòóðè:
1. Ãåðäå´åíÌ. ªâðî ïåéñü êå ïðà âî / Ì. Ãåð äå´åí [ïåð. ç í³ì.] – Ê.: «Ê.².Ñ.», 2008. – 528 ñ.
2. ÃíàòîâñüêèéÌ.Ì. ªâðî ïåéñü êèé ïðà âî âèé ïðîñò³ð. Êîí öåïö³ÿ òà ñó ÷àñí³ ïðî áëå ìè / Ì. Ì. Ãíà-
òîâñü êèé. – Ê.: Âè äàâ íè ÷èé ä³ì «Ïðî ìåí³», 2005. – 224 ñ.
3. Ãð³íåíêîÎ.Î. ªÑ ÿê îñîá ëè âèé ñóá’ºêò ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà // ªâðî ïåéñü êå ïðà âî òà ïîð³âíÿëü íå
ïðà âî çíàâ ñò âî: Çá³ðíèê ñòà òåé / Çà ðåä. Þ. Ñ. Øåì øó ÷åí êà, ². Ñ. Ãðè öåí êà, Î. Â. Êðåñ³íà; óïîð.
Î. Â. Êðåñ³í, Î. Ä. Ðîæ êî. – Êè¿â – Øàì áîð³: Ëî ãîñ, 2010. – 588 ñ.
4. Åâðîïåéñêîå ìåæ äó íà ðîä íîå ïðà âî / [îòâ. ðåä. Þ. Ì. Êî ëî ñîâ, Ý. Ñ. Êðèâ ÷è êî âà, Ï. Â. Ñà âàñü-
êîâ]. – Ì.: Ìåæ äó íàð. îò íî øå íèÿ, 2009. – 408 ñ.
ÑòðºëüöîâàÎ.Â.Äîïèòàííÿïðîðîçóì³ííÿºâðîïåéñüêîãîïðàâà:òåîðåòè÷íèéàñïåêò
147
5. Åâðîïåéñêîå ïðà âî / [ïîä ðåä. Ë. Ì. Ýí òè íà]. – Ì.: Èçä-âî ÍÎÐ ÌÀ, 2000. – 720 ñ.
6. ËóöüË.À. ªâðî ïåéñüê³ ì³æäåð æàâí³ ïðà âîâ³ ñè ñ òå ìè òà ïðî áëå ìè ³íòå ã ðàö³¿ ç íè ìè ïðà âî âî¿ ñè ñ-
òå ìè Óê ðà¿íè (òå î ðå òè÷í³ àñ ïåê òè): [ìî íî ãðàô³ÿ] / Ë. À. Ëóöü. – Ê.: ²í-ò äåð æà âè ³ ïðà âà ³ì. Â. Ì. Êî ðåöü-
êî ãî ÍÀÍ Óê ðà¿íè, 2003. – 304 ñ.
7. ÏðàâîÅâ ðî ïåé ñêî ãî Ñî þ çà: [ó÷åá íèê äëÿ âó çîâ] / [ïîä ðåä. Ñ. Þ. Êàø êè íà]. – Ì.: Þðàéò, 2010. –
1119 ñ.
8. ÒîïîðíèíÁ.Í. Åâ ðî ïåé ñêîå ïðà âî: [ó÷åá íèê] / Á. Í. Òî ïîð íèí. – Ì.: Þðèñòú, 1999. – 456 ñ.
9. Õàðèòîíîâª.Î. Äå ÿê³ ïè òàí íÿ êëà ñèô³êàö³¿ ºâðî ïåéñü êèõ ñè ñ òåì ïðè âàò íî ãî ïðà âà / ª. Î. Õà ðè-
òî íîâ, Î. ². Õà ðè òî íî âà: [ñåð³ÿ íà óêî âî-ìå òî äè÷ íèõ âè äàíü «Àêà äåì³ÿ ïîð³âíÿëü íî ãî ïðà âî çíàâ ñò âà»]. –
Âèï. 7. – Ê.: «Ëî ãîñ», 2007. – 28 ñ.
10. Øåìøó÷åíêîÞ.Ñ. ªâðî ïåéñü êå ïðà âî: òå îð³ÿ ³ ïðàê òè êà / Þ. Ñ. Øåì øó ÷åí êî // Ïðî áëå ìè ãàð-
ìîí³çàö³¿ çà êî íî äàâ ñò âà Óê ðà¿íè ç ì³æíà ðîä íèì ïðà âîì: ìà òåð³àëè íà óêî âî-ïðàê òè÷ íî¿ êîí ôå ðåíö³¿. – Ê.:
²í-ò çà êî íî äàâ ñò âà Âåð õîâ íî¿ Ðà äè Óê ðà¿íè, 1998. – 446 ñ.
ÑòðºëüöîâàÎ.Â.Äîïèòàííÿïðîðîçóì³ííÿºâðîïåéñüêîãîïðàâà:òåîðåòè÷íèéàñïåêò
Ó ñòàòò³ âèñâ³òëþ þòü ñÿ òà àíàë³çó þòü ñÿ ï³äõî äè äî ðî çóì³ííÿ ºâðî ïåéñü êî ãî ïðà âà ÿê îñîá ëè âî ãî
þðè äè÷ íî ãî òà öèâ³ë³çàö³éíî ãî ôå íî ìå íó.
Êëþ÷îâ³ ñëîâà: ºâðî ïåéñü êå ïðà âî, ïðà âî ªâðî ïåéñü êî ãî Ñî þ çó, ïðà âî ºâðî ïåéñü êèõ ðåã³îíàëü íèõ
ì³æíà ðîä íèõ îð ãàí³çàö³é.
ÑòðåëüöîâàÎ.Â.Êâîïðîñóîïîíèìàíèèåâðîïåéñêîãîïðàâà:òåîðåòè÷åñêèéàñïåêò
 ñòà òüå ðàñ ñìà ò ðè âà þò ñÿ è îöå íè âà þò ñÿ ïîä õî äû ê ïî íè ìà íèþ åâ ðî ïåé ñêî ãî ïðà âà êàê îñî áåí íî ãî
þðè äè ÷å ñ êî ãî è öè âè ëè çà öè îí íî ãî ôå íî ìå íà.
Êëþ÷åâûå ñëîâà: åâ ðî ïåé ñêîå ïðà âî, ïðà âî Åâ ðî ïåé ñêî ãî Ñî þ çà, ïðà âî åâ ðî ïåé ñêèõ ðå ãè î íàëü íûõ
ìåæ äó íà ðîä íûõ îð ãà íè çà öèé.
StreltsovaO.TothequestionaboutunderstandingoftheEuropeanlaw:theoreticalaspect
In the article examined and estimated approaches to understanding the European law as the special legal
and civilization phenomenon.
Keywords. European law, law of the European Union, law of the European regional international organiza-
tions.
148
Êàòåãîð³ÿïðàâîðîçóì³ííÿ:òåîðåòèêî-ïðàâîâèéàñïåêò
ÊÀÒÅÃÎÐ²ß ÏÐÀÂÎÐÎÇÓ̲ÍÍß: ÒÅÎÐÅÒÈÊÎ-ÏÐÀÂÎÂÈÉ ÀÑÏÅÊÒ
ÄÎ ÏÈÒÀÍÍß ÏÐÎ ÐÎÇÓ̲ÍÍß ªÂÐÎÏÅÉÑÜÊÎÃÎ ÏÐÀÂÀ: ÒÅÎÐÅÒÈ×ÍÈÉ ÀÑÏÅÊÒ
|